Tìm hiểu mô hình hành vi mua của người tiêu dùng – Bí mật đằng sau quyết định mua sắm

Mô hình hành vi mua của người tiêu dùng là phương tiện quan trọng giúp hiểu rõ cách người tiêu dùng đưa ra quyết định mua sắm. Bài viết này sẽ giúp bạn khám phá các mô hình hành vi mua phổ biến cũng như ứng dụng thực tiễn của chúng.

Mô hình hành vi mua của người tiêu dùng hỗ trợ cải thiện chiến lược tiếp thị

Các mô hình hành vi mua của người tiêu dùng

Mô hình hành vi mua của người tiêu dùng được phát triển nhằm giải thích các yếu tố ảnh hưởng đến cách người tiêu dùng đưa ra quyết định, cũng như cách chúng tác động tới quá trình mua sắm.

Hành vi mua của người tiêu dùng luôn là chủ đề thu hút sự quan tâm của các nhà kinh tế, tâm lý học, và các nhà tiếp thị. Mô hình hành vi mua của người tiêu dùng không chỉ cung cấp cái nhìn tổng quan về hành vi tiêu dùng mà còn giúp doanh nghiệp tối ưu hóa chiến lược kinh doanh và tiếp thị.

Dưới đây là bốn mô hình hành vi mua của người tiêu dùng tiêu biểu thường được áp dụng trong nghiên cứu và thực tiễn.

Mô hình hành vi mua của người tiêu dùng truyền thống (Traditional Model)

Mô hình hành vi mua của người tiêu dùng truyền thống tập trung vào việc phân tích hành vi mua dựa trên những yếu tố như động cơ, nhận thức, học tập. 

Theo mô hình hành vi mua của người tiêu dùng truyền thống, người tiêu dùng trải qua một quá trình ra quyết định có hệ thống từ nhận biết nhu cầu, tìm kiếm thông tin, đánh giá các lựa chọn, đưa ra quyết định mua hàng, đến đánh giá sau khi mua.

Ví dụ, một người cần mua chiếc laptop sẽ nhận ra nhu cầu khi máy cũ của họ không đáp ứng được yêu cầu công việc. Sau đó, họ tìm kiếm thông tin về các mẫu laptop mới trên mạng, hỏi ý kiến bạn bè, hoặc xem quảng cáo. Họ so sánh các lựa chọn dựa trên giá cả, hiệu năng, thương hiệu trước khi quyết định mua. Cuối cùng, họ đánh giá lại quyết định của mình sau khi sử dụng sản phẩm.

Mô hình hành vi mua của người tiêu dùng này nhấn mạnh tính hợp lý và hệ thống trong hành vi mua, phù hợp với những quyết định phức tạp hoặc mua sắm các sản phẩm giá trị cao.

Mô hình hành vi mua của người tiêu dùng lý trí (Rational Behavior Model)

Mô hình hành vi mua của người tiêu dùng lý trí cho rằng người tiêu dùng đưa ra quyết định dựa trên lý trí và thông tin đầy đủ. Họ sẽ chọn sản phẩm hoặc dịch vụ có giá trị cao nhất so với chi phí bỏ ra. Đây là cách tiếp cận tập trung vào tính toán cũng như tối ưu hóa lợi ích.

Ví dụ, khi chọn một chiếc xe hơi, người tiêu dùng sẽ cân nhắc các yếu tố như giá cả, hiệu suất nhiên liệu, chi phí bảo trì và tính năng an toàn. Quyết định cuối cùng sẽ là lựa chọn chiếc xe đem lại lợi ích tối đa với chi phí thấp nhất.

Mặc dù mô hình hành vi mua của người tiêu dùng này rất hợp lý, nhưng trong thực tế không phải lúc nào người tiêu dùng cũng có đủ thông tin hoặc thời gian để phân tích toàn diện. Do đó, nó thường áp dụng trong những trường hợp người tiêu dùng có đủ thời gian và dữ liệu để đưa ra quyết định.

Mô hình hành vi mua của người tiêu dùng giúp dự đoán xu hướng tiêu dùng hiệu quả

Mô hình hành vi mua của người tiêu dùng cảm xúc (Emotional Behavior Model)

Trái ngược với mô hình lý trí, mô hình hành vi mua của người tiêu dùng cảm xúc tập trung vào vai trò của cảm xúc trong việc ra quyết định mua sắm. Theo mô hình này, người tiêu dùng thường bị ảnh hưởng bởi cảm giác yêu thích, sự hấp dẫn của sản phẩm hoặc thương hiệu hơn là các yếu tố lý trí.

Ví dụ, một người có thể mua chiếc túi xách hàng hiệu không phải vì nó tiện dụng hoặc giá trị cao, mà vì họ cảm thấy tự hào khi sở hữu sản phẩm xa xỉ. Tương tự, quảng cáo với hình ảnh cảm xúc mạnh mẽ hoặc âm nhạc lôi cuốn thường có khả năng kích thích hành vi mua hàng hiệu quả.

Mô hình hành vi mua của người tiêu dùng này đặc biệt phổ biến trong ngành thời trang, mỹ phẩm, và các sản phẩm phong cách sống, nơi cảm xúc và trải nghiệm đóng vai trò quan trọng.

Mô hình hành vi mua của người tiêu dùng lặp lại (Habitual Buying Behavior Model)

Mô hình hành vi mua của người tiêu dùng lặp lại giải thích việc người tiêu dùng lựa chọn sản phẩm dựa trên thói quen hoặc sự quen thuộc với thương hiệu. Họ thường không mất nhiều thời gian hoặc công sức để cân nhắc mà đơn giản chọn những gì đã quen thuộc hoặc đã sử dụng trước đây.

Ví dụ, một người thường xuyên mua cà phê từ cùng một thương hiệu mỗi buổi sáng không phải vì đó là lựa chọn tốt nhất, mà vì thói quen đã hình thành. Điều này cũng áp dụng cho các sản phẩm hàng ngày như kem đánh răng, dầu gội, bánh mì.

Mô hình hành vi mua của người tiêu dùng này phản ánh thực tế rằng người tiêu dùng thường ưu tiên sự tiện lợi và sự quen thuộc trong những quyết định mua hàng lặp lại. Do đó, các thương hiệu thường tập trung vào việc duy trì lòng trung thành cũng như sự nhận diện thương hiệu thông qua những chương trình khách hàng thân thiết và chiến lược tiếp thị liên tục.

Hiểu được các mô hình hành vi mua của người tiêu dùng giúp doanh nghiệp phát triển chiến lược Marketing phù hợp, từ việc nhấn mạnh tính hợp lý, tạo cảm xúc, đến việc xây dựng thói quen mua sắm. 

Mỗi mô hình hành vi mua của người tiêu dùng phản ánh một khía cạnh khác nhau của hành vi tiêu dùng, từ lý trí đến cảm xúc, và cả những thói quen đã ăn sâu. Trong thế giới tiêu dùng ngày càng phức tạp, việc áp dụng linh hoạt những mô hình này sẽ giúp doanh nghiệp đạt được lợi thế cạnh tranh bền vững.

Mô hình hành vi mua của người tiêu dùng tăng khả năng tối ưu hóa sản phẩm

Học Kinh tế học trường nào tốt?

Nếu bạn đang tìm kiếm chương trình đào tạo ngành Kinh tế học uy tín thì chương trình Cử nhân Kinh tế tại Viện Khoa học và Giáo dục Khai phóng thuộc trường Đại học VinUni là lựa chọn lý tưởng.

Chương trình tập trung vào việc phát triển năng lực toàn diện cho sinh viên; bao gồm việc trang bị kiến thức kinh tế nền tảng vững chắc cùng các kỹ năng phân tích, tư duy phản biện và khả năng sáng tạo. 

Bên cạnh đó, chương trình còn khuyến khích sinh viên vận dụng kiến thức vào thực tế, phát triển khả năng ứng dụng lý thuyết để giải quyết những vấn đề kinh tế phức tạp, đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của xã hội và thị trường lao động.

Sinh viên trường Đại học VinUni được đào tạo toàn diện cả kiến thức lẫn kỹ năng

Ngoài ra, sinh viên còn được tiếp cận các nội dung học tập đa dạng, mang tính liên ngành và những công nghệ hiện đại; chẳng hạn như nghiên cứu về các mô hình hành vi mua của người tiêu dùng. Việc này giúp sinh viên không chỉ hiểu sâu về cách người tiêu dùng ra quyết định mà còn nắm bắt được những xu hướng thị trường, từ đó xây dựng chiến lược cũng như giải pháp kinh tế phù hợp, hiệu quả trong thực tiễn.

Trong năm cuối, sinh viên có cơ hội tham gia thực tập hoặc thực hiện các dự án chuyên môn, vừa tích lũy kinh nghiệm thực tế vừa kết nối với cộng đồng doanh nghiệp, mở ra nhiều cơ hội phát triển sự nghiệp.