Khái niệm hành vi người tiêu dùng và mô hình phổ biến

Trong kế hoạch Marketing của nhiều doanh nghiệp, nghiên cứu hành vi của người tiêu dùng luôn là công việc quan trọng được quan tâm hàng đầu. Ngay sau đây hãy cùng tìm hiểu khái niệm hành vi người tiêu dùng cùng một số mô hình phổ biến thường được sử dụng nhé!

Khái niệm hành vi người tiêu dùng và mô hình phổ biến

Khái niệm hành vi người tiêu dùng

Khái niệm hành vi người tiêu dùng hiểu đơn giản là hành động, quyết định và phản ứng của cá nhân hoặc nhóm người khi họ tương tác với thị trường để mua sắm, sử dụng và tiêu dùng sản phẩm hoặc dịch vụ. Hành vi người tiêu dùng có thể được chia thành nhiều giai đoạn, bao gồm:

• Nhận diện nhu cầu: Người tiêu dùng nhận ra một nhu cầu hoặc vấn đề mà họ cần giải quyết. Đây có thể là nhu cầu về thực phẩm, quần áo, dịch vụ hoặc những thứ phức tạp hơn như công nghệ, giải trí.
• Tìm kiếm thông tin: Sau khi nhận diện nhu cầu, người tiêu dùng sẽ tìm kiếm thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, chẳng hạn như bạn bè, gia đình, quảng cáo, mạng xã hội hoặc các nghiên cứu trên internet.
• Đánh giá các lựa chọn: Dựa trên thông tin thu thập được, người tiêu dùng sẽ so sánh các lựa chọn có sẵn về tính năng, giá cả, chất lượng, thương hiệu và các yếu tố khác. Quy trình này có thể rất tỉ mỉ đối với các sản phẩm có giá trị lớn hoặc quan trọng.
• Ra quyết định mua hàng: Sau khi đánh giá các lựa chọn, người tiêu dùng sẽ quyết định mua sản phẩm hoặc dịch vụ cụ thể. Quyết định này có thể bị ảnh hưởng bởi các yếu tố như giá cả, khuyến mãi, mức độ tin cậy vào thương hiệu hoặc ảnh hưởng từ người khác.
• Hành vi sau khi mua: Sau khi mua sản phẩm, người tiêu dùng có thể cảm thấy hài lòng hoặc thất vọng. Nếu sản phẩm đáp ứng được mong đợi, người tiêu dùng có thể trở thành khách hàng trung thành và đánh giá cao sản phẩm đó. Ngược lại, nếu không hài lòng, họ có thể yêu cầu đổi trả hoặc không tiếp tục sử dụng sản phẩm nữa.

Khái niệm hành vi người tiêu dùng

Ý nghĩa khi phân tích hành vi người tiêu dùng

Phân tích hành vi người tiêu dùng mang lại nhiều ý nghĩa quan trọng đối với doanh nghiệp, cụ thể như sau:

• Hiểu rõ nhu cầu và mong muốn của khách hàng: Phân tích hành vi người tiêu dùng giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về nhu cầu và mong muốn của khách hàng, từ đó tạo ra những sản phẩm và dịch vụ đáp ứng chính xác yêu cầu của họ. Điều này giúp công ty tạo ra các giải pháp có giá trị và thuyết phục người tiêu dùng lựa chọn sản phẩm của mình thay vì đối thủ.
• Tối ưu hóa chiến lược Marketing: Việc hiểu hành vi người tiêu dùng giúp doanh nghiệp xây dựng các chiến lược Marketing hiệu quả hơn. Các yếu tố như tâm lý, thói quen mua sắm và sự ảnh hưởng của nhóm xã hội sẽ được sử dụng để tạo ra các chiến dịch quảng cáo, khuyến mãi và truyền thông phù hợp, nhắm đúng đối tượng và tối ưu hóa ngân sách Marketing.
• Tăng cường sự hài lòng và lòng trung thành của khách hàng: Phân tích hành vi người tiêu dùng giúp doanh nghiệp nhận diện được các yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến quyết định mua hàng và mức độ hài lòng của khách hàng. Khi doanh nghiệp hiểu được điều này, họ có thể cải thiện chất lượng sản phẩm, dịch vụ chăm sóc khách hàng và quy trình giao dịch.
• Dự đoán xu hướng và thay đổi của thị trường: Việc phân tích hành vi tiêu dùng giúp doanh nghiệp dự đoán các xu hướng tiêu dùng mới và thay đổi trong thị trường. Điều này rất quan trọng để doanh nghiệp chủ động thay đổi chiến lược và sản phẩm, từ đó duy trì sự cạnh tranh và đáp ứng nhu cầu thị trường kịp thời.
• Phân khúc thị trường chính xác: Hiểu rõ hành vi của người tiêu dùng cho phép doanh nghiệp phân khúc thị trường một cách chính xác, từ đó phát triển các chiến lược đặc thù cho từng nhóm khách hàng. Điều này giúp doanh nghiệp không chỉ tiết kiệm chi phí mà còn gia tăng hiệu quả của các chiến dịch Marketing, đưa ra sản phẩm đúng nhu cầu của từng phân khúc.
• Cải thiện sản phẩm và dịch vụ: Phân tích hành vi người tiêu dùng cũng giúp doanh nghiệp nhận diện các điểm yếu trong sản phẩm hoặc dịch vụ hiện tại và cải tiến chúng. Doanh nghiệp có thể sử dụng các phản hồi và đánh giá từ người tiêu dùng để làm cơ sở đổi mới sản phẩm, nâng cao chất lượng và tăng sự cạnh tranh.
• Xây dựng thương hiệu mạnh mẽ: Khi hiểu được hành vi của người tiêu dùng, doanh nghiệp có thể xây dựng thương hiệu gắn liền với các giá trị và cảm xúc mà khách hàng tìm kiếm. Việc này giúp doanh nghiệp tạo dựng lòng tin và xây dựng một hình ảnh thương hiệu mạnh mẽ, từ đó tạo sự khác biệt và tăng trưởng bền vững trong dài hạn.

Ý nghĩa khi phân tích hành vi người tiêu dùng

Một số mô hình hành vi người tiêu dùng phổ biến

Hiện nay các doanh nghiệp thường ứng dụng một trong số các mô hình hành vi người tiêu dùng phổ biến dưới đây:

Tháp nhu cầu Maslow

Tháp nhu cầu Maslow, do nhà tâm lý học Abraham Maslow đề xuất, là một mô hình phổ biến giải thích động lực hành vi của con người thông qua một hệ thống các nhu cầu được phân loại theo thứ tự ưu tiên. Theo Maslow, con người có năm loại nhu cầu cơ bản: nhu cầu sinh lý (thực phẩm, nước, ngủ…), nhu cầu an toàn (bảo vệ khỏi nguy hiểm, ổn định tài chính…), nhu cầu xã hội (tình bạn, tình yêu, sự chấp nhận), nhu cầu tôn trọng (được công nhận, kính trọng) và nhu cầu tự thể hiện (phát triển bản thân, sáng tạo). Mô hình này cho rằng, chỉ khi các nhu cầu ở cấp độ thấp hơn được thỏa mãn, con người mới có thể hướng đến các nhu cầu cao hơn. Hành vi tiêu dùng của người tiêu dùng cũng thường phản ánh việc họ cố gắng thỏa mãn các nhu cầu ở các cấp độ khác nhau trong tháp.

Mô hình hộp đen

Mô hình hộp đen (Black Box Model) mô tả quá trình ra quyết định của người tiêu dùng như một “hộp đen”, trong đó người tiêu dùng tiếp nhận các yếu tố từ môi trường bên ngoài và phản ứng với các yếu tố đó theo một cách nào đó. Theo mô hình này, các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi người tiêu dùng được chia thành hai nhóm chính: các yếu tố kích thích từ môi trường bên ngoài (như quảng cáo, khuyến mãi và các yếu tố xã hội) và các yếu tố phản ứng bên trong hộp đen (như nhận thức, thái độ và động cơ của người tiêu dùng). Mô hình này tập trung vào kết quả của hành vi người tiêu dùng (quyết định mua sắm) mà không đi sâu vào quá trình suy nghĩ và cảm xúc nội tại của người tiêu dùng, làm nổi bật vai trò của các yếu tố tác động từ bên ngoài.

Mô hình của Philip Kotler

Mô hình hành vi người tiêu dùng của Philip Kotler là một mô hình toàn diện, giúp giải thích các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua sắm của người tiêu dùng. Mô hình này chia quá trình ra quyết định mua hàng thành năm giai đoạn: nhận diện vấn đề, tìm kiếm thông tin, đánh giá các lựa chọn, quyết định sử dụng sản phẩm, dịch vụ. Kotler cũng nhấn mạnh vai trò của các yếu tố như văn hóa, xã hội, cá nhân và tâm lý đến việc hình thành quyết định của người tiêu dùng. Mô hình này giúp các nhà tiếp thị hiểu rõ hơn về cách khách hàng đưa ra quyết định, từ đó phát triển chiến lược Marketing phù hợp.

Ngành Kinh tế học tại VinUni là một lựa chọn hoàn hảo cho những bạn trẻ có đam mê với kinh tế, đặc biệt khi muốn hiểu hơn về khái niệm hành vi người tiêu dùng. Với đội ngũ giảng viên giàu kinh nghiệm, chương trình học được thiết kế dựa trên sự kết hợp hài hòa giữa lý thuyết nền tảng và thực tiễn ứng dụng, sinh viên sẽ được trang bị những kiến thức và kỹ năng toàn diện để thành công trong sự nghiệp tương lai. Đặc biệt một trong các nội dung chính của ngành Kinh tế học tại VinUni là chương trình Tâm lý kinh tế, giúp người học khám phá cách cảm xúc, thói quen, và yếu tố xã hội ảnh hưởng đến quyết định tiêu dùng.

Một trong những ưu điểm nổi bật của ngành Kinh tế học tại VinUni là cơ hội được học tập và làm việc trong môi trường đa văn hóa. Sinh viên sẽ được tiếp xúc với các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực kinh tế, tham gia các dự án nghiên cứu thực tế và có cơ hội trao đổi với sinh viên quốc tế. Bên cạnh đó, VinUni còn tạo điều kiện cho sinh viên tham gia các chương trình trao đổi sinh viên tại các trường đại học danh tiếng trên thế giới, mở rộng tầm nhìn và mạng lưới quan hệ.

Ngoài ra, sinh viên ngành Kinh tế học tại VinUni luôn được khuyến khích phát triển tư duy sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề. Thông qua các dự án thực tế, các cuộc thi và các hoạt động ngoại khóa, sinh viên sẽ có cơ hội rèn luyện kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng thuyết trình và kỹ năng lãnh đạo. Đây là những tố chất vô cùng quan trọng để thành công trong bất kỳ lĩnh vực nào.

Sinh viên ngành Kinh tế học tại VinUni luôn được khuyến khích phát triển tư duy sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề

Trên đây là khái niệm hành vi người tiêu dùng cùng một số mô hình phổ biến thường được sử dụng. Tóm lại, nghiên cứu hành vi này là việc làm quan trọng giúp các doanh nghiệp hiểu rõ hơn về nhu cầu và sở thích của khách hàng, từ đó xây dựng các chiến lược Marketing hiệu quả và tạo ra sản phẩm/dịch vụ phù hợp với thị trường mục tiêu.