Các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi của người tiêu dùng

dùng Nghiên cứu hành vi của người tiêu dùng được coi là công việc quan trọng trong việc định hình thị trường và chiến lược kinh doanh. Đây cũng là yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp xây dựng kế hoạch Marketing và phát triển sản phẩm. Bài viết sau sẽ chia sẻ khái niệm, quy trình nghiên cứu cùng các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi của người tiêu dùng.

Các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi của người tiêu dùng

Hành vi của người tiêu dùng là gì?

Hành vi của người tiêu dùng là các hoạt động và quá trình mà cá nhân hoặc nhóm thực hiện khi tìm kiếm, mua sắm, sử dụng, đánh giá, và xử lý các sản phẩm hoặc dịch vụ để thỏa mãn nhu cầu và mong muốn của mình. Hành vi này không chỉ bao gồm các quyết định trực tiếp liên quan đến mua hàng mà còn các yếu tố trước và sau khi mua, bao gồm nghiên cứu sản phẩm, so sánh và phản hồi sau khi sử dụng. Người ta thường chia hành vi của người tiêu dùng ra thành 4 loại như sau:

Hành vi mua phức tạp: Hành vi mua phức tạp xảy ra khi người tiêu dùng phải đưa ra quyết định mua lớn hoặc quan trọng, đặc biệt là đối với các sản phẩm đắt tiền hoặc có tính chuyên biệt cao. Trong trường hợp này, người tiêu dùng thường thực hiện một quá trình ra quyết định chi tiết, nghiên cứu kỹ lưỡng các lựa chọn, so sánh tính năng, giá bán cũng như chất lượng sản phẩm. Họ có thể tham khảo nhiều nguồn thông tin khác nhau như đánh giá sản phẩm, ý kiến từ chuyên gia và bạn bè. Các sản phẩm như ô tô, nhà cửa, hoặc các thiết bị công nghệ cao thường rơi vào nhóm này, yêu cầu sự nghiên cứu và phân tích sâu để đưa ra quyết định đúng đắn và thỏa mãn lâu dài.

Hành vi mua giảm bất hòa: Hành vi mua giảm bất hòa xảy ra khi người tiêu dùng muốn giảm bớt sự bất an hoặc lo lắng sau khi mua hàng. Loại hành vi này phổ biến trong các tình huống mà người tiêu dùng cảm thấy có sự không chắc chắn hoặc lo ngại về quyết định mua sắm của mình, chẳng hạn như mua một sản phẩm đắt tiền hay sản phẩm có tính rủi ro cao. Để giảm bất hòa, người tiêu dùng có thể tìm kiếm các lời khuyên từ người thân, bạn bè, hoặc các đánh giá trực tuyến nhằm xác nhận rằng quyết định của họ là đúng đắn. Điều này giúp họ cảm thấy an tâm và tự tin hơn về sự lựa chọn của mình.

Hành vi mua theo thói quen: Hành vi mua theo thói quen là khi người tiêu dùng lựa chọn sản phẩm hoặc dịch vụ mà họ đã quen thuộc và sử dụng thường xuyên mà không cần phải suy nghĩ nhiều. Hành vi này diễn ra chủ yếu khi người tiêu dùng cảm thấy hài lòng với các sản phẩm đã dùng trước đó và không có động lực lớn để thay đổi. Các sản phẩm tiêu dùng hàng ngày như thực phẩm, nước giải khát và các mặt hàng tiêu dùng cá nhân thường thấy hành vi mua này. Người tiêu dùng không cần quá nhiều thông tin mới và thường chỉ dựa vào thói quen cũ, giúp tiết kiệm thời gian và công sức trong quá trình ra quyết định.

Hành vi tìm kiếm đa dạng: Hành vi tìm kiếm đa dạng thể hiện khi người tiêu dùng có xu hướng thử nghiệm và tìm kiếm những sản phẩm hoặc dịch vụ mới mẻ, thay vì chỉ mua một loại sản phẩm quen thuộc. Những đối tượng này thường có nhu cầu thay đổi hoặc khám phá các sự lựa chọn khác nhau, thậm chí là những sản phẩm có thể chưa từng nghe đến. Họ thường tìm kiếm sự đổi mới và trải nghiệm mới mẻ, có thể là thử các thương hiệu khác nhau hoặc các sản phẩm mang tính sáng tạo. Loại hành vi này phổ biến ở các thế hệ trẻ hoặc những người tìm kiếm sự đa dạng trong cuộc sống và tiêu dùng.

Hành vi của người tiêu dùng là gì?

Hành vi của người tiêu dùng bị ảnh hưởng bởi cái gì?

Hành vi của người tiêu dùng thường có sự thay đổi phụ thuộc vào một số yếu tố như sau:

Yếu tố văn hóa

Yếu tố văn hóa đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành hành vi tiêu dùng, vì nó ảnh hưởng đến các giá trị, niềm tin và thói quen của người tiêu dùng. Mỗi nền văn hóa có những chuẩn mực và quy tắc xã hội riêng, định hình sở thích, thái độ và quyết định mua sắm. Ví dụ, trong các nền văn hóa phương Đông, yếu tố gia đình có thể tác động mạnh đến quyết định mua sắm, trong khi ở các nền văn hóa phương Tây, sự độc lập cá nhân lại chiếm ưu thế. Các sản phẩm tiêu dùng cũng có thể được thiết kế hoặc điều chỉnh để phù hợp với nhu cầu và thị hiếu của từng nền văn hóa, từ đó tác động đến hành vi mua sắm của người tiêu dùng.

Yếu tố cá nhân

Yếu tố cá nhân bao gồm các đặc điểm riêng biệt của mỗi người như độ tuổi, nghề nghiệp, thu nhập, tình trạng sức khỏe và phong cách sống. Mỗi yếu tố này ảnh hưởng đến nhu cầu và khả năng chi tiêu của người tiêu dùng. Ví dụ, người tiêu dùng trẻ tuổi có xu hướng mua các sản phẩm công nghệ cao, thời trang mới mẻ, trong khi người tiêu dùng trưởng thành hoặc lớn tuổi có thể ưu tiên các sản phẩm thiết thực và có lợi cho sức khỏe. Thu nhập cũng là yếu tố quan trọng, vì nó quyết định khả năng chi trả của người tiêu dùng đối với các sản phẩm và dịch vụ.

Yếu tố xã hội

Yếu tố xã hội bao gồm ảnh hưởng của gia đình, bạn bè, đồng nghiệp và các nhóm xã hội mà người tiêu dùng tham gia. Những người xung quanh có thể tác động trực tiếp đến hành vi tiêu dùng thông qua việc chia sẻ thông tin, đưa ra lời khuyên, hoặc thể hiện sự ủng hộ với một sản phẩm hoặc thương hiệu nào đó. Ví dụ, khi một nhóm bạn bè hay một đồng nghiệp giới thiệu một sản phẩm mới, người tiêu dùng có thể sẽ tìm hiểu và thử nghiệm sản phẩm đó, vì họ cảm thấy bị ảnh hưởng bởi sự đồng thuận của nhóm. Các nhóm xã hội cũng có thể định hình sở thích và thói quen mua sắm của từng cá nhân.

Yếu tố tâm lý

Yếu tố tâm lý bao gồm các yếu tố liên quan đến nhận thức, cảm xúc, động lực và thái độ của người tiêu dùng. Các yếu tố này ảnh hưởng đến cách thức mà người tiêu dùng cảm nhận về sản phẩm và dịch vụ, từ đó quyết định việc mua hàng. Ví dụ, tâm lý của người tiêu dùng có thể được thúc đẩy bởi nhu cầu tự thể hiện (trong trường hợp mua sắm sản phẩm xa xỉ) hoặc nhu cầu an toàn và sự thoải mái (khi mua các sản phẩm chăm sóc sức khỏe). Các cảm xúc tích cực như sự hài lòng khi sử dụng sản phẩm có thể dẫn đến sự trung thành với thương hiệu, trong khi cảm giác lo lắng hoặc không chắc chắn có thể khiến người tiêu dùng trì hoãn hoặc từ bỏ quyết định mua sắm.

Các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi của người tiêu dùng

Quy trình nghiên cứu hành vi của người tiêu dùng

Quá trình nghiên cứu hành vi của người tiêu dùng thường được triển khai theo các bước sau:

• Xác định mục tiêu nghiên cứu: Xác định rõ ràng về mục tiêu của nghiên cứu, ví dụ: Hiểu rõ hơn về nhu cầu của khách hàng, phát hiện các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua sắm, đánh giá sự hài lòng của khách hàng,…
• Thu thập dữ liệu: Doanh nghiệp có thể sử dụng dữ liệu được thu thập trực tiếp từ người tiêu dùng thông qua khảo sát, phỏng vấn, nhóm tập trung (focus groups), quan sát hành vi…Ngoài ra dữ liệu có sẵn từ các báo cáo, nghiên cứu trước đây, cơ sở dữ liệu công ty, thông tin từ các tổ chức bên ngoài…cũng cần được quan tâm.
• Phân tích hành vi của người tiêu dùng: Doanh nghiệp tiến hành phân tích cách người tiêu dùng nhận thức về sản phẩm hoặc dịch vụ, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua, bao gồm giá cả, chất lượng, thương hiệu, và yếu tố cảm xúc.
• Phân tích dữ liệu: Sử dụng các công cụ phân tích thống kê (như SPSS, Excel) để xử lý và phân tích dữ liệu thu thập được, nhằm tìm ra các xu hướng, mô hình hành vi.
• Đưa ra chiến lược Marketing: Dựa trên kết quả nghiên cứu, các công ty có thể phát triển các chiến lược marketing phù hợp, chẳng hạn như chiến lược định vị sản phẩm, phát triển sản phẩm mới, quảng cáo và khuyến mãi.
• Đánh giá và cải tiến: Đánh giá hiệu quả của các chiến lược được triển khai và cải tiến chúng dựa trên phản hồi từ người tiêu dùng.

Nếu muốn hiểu sâu hơn về hành vi của người tiêu dùng trong việc sử dụng và tiêu dùng hàng hóa, dịch vụ thì ngành Kinh tế học của trường Đại học VinUni là lựa chọn lý tưởng. Điểm mạnh của ngành học này nằm ở cách tiếp cận đa ngành, giúp sinh viên hiểu sâu về các khía cạnh kinh tế như tài chính, quản lý và chính sách công. Nhờ đó người học được cung cấp những kiến thức và công cụ chuyên sâu để phân tích cách con người ra quyết định hiệu quả và chính xác nhất.

Ngoài ra, nhà trường cung cấp cơ sở vật chất hiện đại như thư viện số, trung tâm nghiên cứu và các phòng học được trang bị công nghệ hiện đại. Sinh viên có cơ hội tham gia hàng loạt hoạt động ngoại khóa phong phú, từ hội thảo chuyên đề đến các cuộc thi liên quan đến chuyên ngành.

Trường Đại học VinUni là lựa chọn lý tưởng dành cho những người muốn theo đuổi ngành Kinh tế học

Bài viết đã chia sẻ chi tiết khái niệm, quy trình nghiên cứu cùng các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi của người tiêu dùng. Nói tóm lại, nghiên cứu hành vi của người tiêu dùng là một công việc phức tạp nhưng vô cùng quan trọng với hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.