Tầm quan trọng của các thực nghiệm trong Tâm lý học xã hội

Một trong những phương pháp chính để nghiên cứu và hiểu các hiện tượng tâm lý xã hội là thông qua các thực nghiệm. Những thực nghiệm này không chỉ giúp xác định và làm rõ các lý thuyết Tâm lý học xã hội mà còn cung cấp các bằng chứng thực tiễn để áp dụng vào cuộc sống hàng ngày. Bài viết này sẽ đi sâu vào tầm quan trọng của các thực nghiệm trong Tâm lý học xã hội, từ việc khám phá các hiện tượng cơ bản cho đến việc ứng dụng các kết quả nghiên cứu trong các tình huống thực tế.

Một trong những phương pháp chính để nghiên cứu và hiểu các hiện tượng tâm lý xã hội là thông qua các thực nghiệm

Tìm hiểu khái niệm ngành Tâm lý học xã hội là gì?

Ngành Tâm lý học xã hội là một lĩnh vực nghiên cứu thuộc ngành Tâm lý học, tập trung vào cách mà các yếu tố xã hội và môi trường ảnh hưởng đến hành vi, suy nghĩ và cảm xúc của con người. Cụ thể, ngành này khám phá các mối quan hệ giữa cá nhân và nhóm, cách mà các yếu tố xã hội như nhóm, văn hóa và sự tương tác xã hội tác động đến các hành vi và thái độ cá nhân. Dưới đây là một số điểm chính của ngành Tâm lý học xã hội:

• Nghiên cứu về nhóm và tương tác xã hội: Tâm lý học xã hội tìm hiểu cách mà cá nhân tương tác với nhau trong các nhóm và cộng đồng, cũng như ảnh hưởng của nhóm đến hành vi cá nhân. Nó nghiên cứu các hiện tượng như sự tuân thủ, sự đồng thuận và ảnh hưởng của nhóm đối với quyết định cá nhân.
• Tìm hiểu về quyết định và định kiến: Ngành này nghiên cứu cách mà các yếu tố xã hội ảnh hưởng đến quyết định của cá nhân và sự hình thành của định kiến. Ví dụ, nó xem xét cách mà các hình ảnh truyền thông, xã hội và văn hóa tác động đến sự hình thành thái độ và niềm tin.
• Khám phá các hiện tượng xã hội: Tâm lý học xã hội cũng nghiên cứu các hiện tượng xã hội như sự phân biệt đối xử, tội phạm, và sự thay đổi xã hội. Nó phân tích cách mà các yếu tố xã hội ảnh hưởng đến các hành vi và vấn đề xã hội.
• Ứng dụng thực tiễn: Các nghiên cứu trong Tâm lý học xã hội có thể được áp dụng trong nhiều lĩnh vực, bao gồm giáo dục, quản lý nhân sự, tiếp thị và sức khỏe cộng đồng. Ví dụ, các nhà Tâm lý học xã hội có thể phát triển các chiến lược để cải thiện hiệu quả giao tiếp trong các tổ chức hoặc thiết kế các chiến dịch tiếp thị có ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng.

Ngành Tâm lý học xã hội cung cấp cái nhìn sâu sắc về cách mà các yếu tố xã hội ảnh hưởng đến sự phát triển và hành vi của con người, từ đó giúp cải thiện các mối quan hệ và giải quyết các vấn đề xã hội.

Tìm hiểu tổng quan các thực nghiệm trong Tâm lý học xã hội

Các nhà Tâm lý học xã hội đã thực hiện nhiều thí nghiệm để khám phá hành vi và sự tương tác của con người. Dưới đây là các thực nghiệm trong Tâm lý học xã hội tiêu biểu có thể làm bạn ngạc nhiên:

Thực nghiệm Robbers Cave

Nhà Tâm lý học Muzafer Sherif (1906-1988) đã nghiên cứu nguyên nhân của các cuộc xung đột giữa các nhóm trong thực nghiệm Robbers Cave. Ông chỉ ra rằng xung đột thường phát sinh từ việc tranh giành tài nguyên, định kiến và sự phân biệt. Trong thí nghiệm này, 22 cậu bé từ 11 đến 12 tuổi được chia thành hai nhóm tại công viên Robbers Cave ở Oklahoma. 

Trong tuần đầu tiên, mỗi nhóm tập trung xây dựng sự gắn kết nội bộ. Sang giai đoạn thứ hai, các nhóm được cho thi đấu với nhau, dẫn đến sự cạnh tranh và xung đột nghiêm trọng, với các cậu bé thể hiện sự ưu ái rõ rệt cho nhóm của mình và chỉ trích nhóm đối thủ.

Cuối cùng, các nhà nghiên cứu tổ chức các nhiệm vụ yêu cầu hai nhóm phải hợp tác để hoàn thành. Các hoạt động này giúp các cậu bé hiểu nhau hơn và dẫn đến một thỏa thuận ngừng chiến, chứng minh rằng hợp tác có thể xoa dịu xung đột giữa các nhóm.

Thực nghiệm “Nhạc công vĩ cầm trong ga tàu điện ngầm”

Năm 2007, nghệ sĩ vĩ cầm nổi tiếng Josh Bell đã thực hiện một thử nghiệm thú vị tại một ga tàu điện ngầm đông đúc ở Washington, D.C. Bell, với cây vĩ cầm thủ công trị giá hơn 3,5 triệu đô la và vừa kết thúc một buổi hòa nhạc có giá vé trung bình 100 đô la, đã hóa thân thành một nhạc sĩ đường phố.

Dù chơi những bản nhạc tuyệt vời, hầu hết mọi người vội vàng bước qua mà không dừng lại nghe. Ngay cả khi trẻ em dừng lại để nghe, cha mẹ thường kéo chúng đi ngay lập tức. Thực nghiệm này đặt ra một câu hỏi quan trọng: Mặc dù chúng ta thường ca ngợi giá trị nghệ thuật, nhưng liệu chúng ta có thực sự dừng lại để thưởng thức những vẻ đẹp xung quanh trong cuộc sống hàng ngày?

Việc biến những hoạt động thường ngày thành một trải nghiệm thú vị có thể khuyến khích mọi người chọn các hành vi lành mạnh hơn

Thực nghiệm cầu thang dương cầm

Làm thế nào để khuyến khích mọi người thay đổi hành vi và chọn lựa các thói quen lành mạnh hơn? Trong một thí nghiệm thuộc dự án “Học thuyết vui vẻ” của Volkswagen (hãng sản xuất xe hơi Đức), các nhà nghiên cứu đã biến một cầu thang thành một bàn phím dương cầm khổng lồ. Bên cạnh cầu thang là một thang cuốn, cho phép mọi người lựa chọn giữa đi bộ hoặc đi thang máy.

Kết quả cho thấy hơn 66% người chọn đi cầu thang thay vì thang máy. Điều này chứng tỏ rằng việc biến những hoạt động thường ngày thành một trải nghiệm thú vị có thể khuyến khích con người chọn các hành vi lành mạnh hơn.

Thực nghiệm kẹo dẻo

Vào cuối thập kỷ 60 và đầu thập kỷ 70, nhà Tâm lý học Walter Mischel (1930-2018) đã thực hiện một loạt thí nghiệm để nghiên cứu khả năng kiểm soát ham muốn. Trong các thí nghiệm này, trẻ em từ 4 đến 6 tuổi được đặt trong một phòng với một món bánh kẹo, thường là kẹo dẻo hoặc bánh quy. Trước khi rời khỏi phòng, Mischel hứa với mỗi đứa trẻ rằng nếu chúng không ăn món kẹo ngay, chúng sẽ được thưởng thêm một cái nữa sau 15 phút.

Nghiên cứu dài hạn sau đó cho thấy những đứa trẻ có khả năng trì hoãn ham muốn thường đạt kết quả học tập và điểm tốt nghiệp tốt hơn. Điều này chứng minh rằng khả năng kiểm soát ham muốn không chỉ là yếu tố quan trọng cho thành công mà còn phát triển sớm và có ảnh hưởng lâu dài trong cuộc sống.

Thực nghiệm căn phòng khói 

Một nghiên cứu nổi tiếng được thiết kế để khám phá hiệu ứng người ngoài cuộc (Bystander Effect) đã chỉ ra rằng khả năng một người giúp đỡ trong tình huống khẩn cấp giảm khi có nhiều người chứng kiến. Hiện tượng này đã thu hút sự chú ý công chúng sau vụ tấn công gây sốc đối với Kitty Genovese, một cô gái trẻ bị tấn công và giết hại trong khi có nhiều người chứng kiến nhưng không ai gọi giúp đỡ kịp thời.

Trong thực nghiệm này, các nhà nghiên cứu mời các người tham gia vào một căn phòng để hoàn thành bảng hỏi. Đột nhiên, khói bắt đầu tràn ngập căn phòng. Có ba điều kiện trong nghiên cứu:

• Điều kiện một: Người tham gia chỉ có một mình.
• Điều kiện hai: Có ba người tham gia, trong đó ba người này thực sự là người tham gia nghiên cứu.
• Điều kiện ba: Một người tham gia thực sự và hai người đóng vai là diễn viên, lờ đi sự xuất hiện của khói và tiếp tục điền bảng hỏi.

Kết quả cho thấy:

• Khi chỉ có một mình, khoảng 75% người tham gia rời khỏi phòng và báo cáo tình trạng khói.
• Khi có ba người tham gia trong phòng, chỉ dưới 40% báo cáo về khói.
• Khi có hai người đóng vai lờ đi khói, chỉ có 10% người tham gia báo cáo tình trạng khói.

Nghiên cứu này minh chứng cách mà sự hiện diện của người khác ảnh hưởng đến quyết định hành động của một cá nhân. Khi không có ai trong số những người chứng kiến phản ứng, nhiều người có xu hướng không hành động và phớt lờ tình huống khẩn cấp.

Thực nghiệm xã hội Carlsberg 

Một thực nghiệm xã hội thú vị đã được thực hiện bởi hãng bia Carlsberg để khám phá ảnh hưởng của ấn tượng ban đầu và đánh giá bề ngoài đến hành vi của con người. Thực nghiệm này bắt đầu từ một quảng cáo và được thiết kế để kiểm tra cách mà chúng ta phản ứng với những ấn tượng đầu tiên.

Trong thực nghiệm, một cặp đôi bước vào một rạp chiếu phim đông đúc, nơi chỉ còn lại hai ghế trống. Tuy nhiên, xung quanh họ là một đám đông gồm 148 người đàn ông to con, xăm trổ và có vẻ đáng sợ. Hầu hết các cặp đôi trong thực nghiệm đã cảm thấy không thoải mái và quyết định rời khỏi rạp thay vì ngồi vào ghế trống giữa đám đông này.

Ngược lại, một số ít cặp đôi đã quyết định ở lại xem phim, bất chấp sự hiện diện của đám đông đáng sợ. Những cặp đôi này sau đó được đám đông trong rạp tặng bia Carlsberg miễn phí và nhận được những tràng pháo tay chúc mừng.

Thực nghiệm này không chỉ cho thấy cách mà những ấn tượng ban đầu có thể ảnh hưởng đến quyết định của chúng ta mà còn minh họa lý do tại sao chúng ta không nên đánh giá người khác chỉ dựa trên vẻ bề ngoài. Đôi khi, sự thật có thể rất khác so với những gì chúng ta thấy ban đầu, và việc mở lòng hơn có thể dẫn đến những trải nghiệm tích cực và bất ngờ.

Hiệu ứng Halo cho thấy chúng ta có xu hướng để các ấn tượng về một đặc điểm cá nhân ảnh hưởng đến các đánh giá về các đặc điểm khác

Thực nghiệm hiệu ứng Halo

Hiệu ứng Halo là một khái niệm quan trọng trong Tâm lý học xã hội, lần đầu tiên được nghiên cứu bởi nhà Tâm lý học Edward Thorndike (1874-1949) vào năm 1920. Thực nghiệm của Thorndike đã chỉ ra cách mà ấn tượng ban đầu về một phẩm chất của một người có thể ảnh hưởng đến các đánh giá về những phẩm chất khác của họ.

Thorndike đã yêu cầu các sĩ quan chỉ huy quân đội đánh giá các đặc điểm của cấp dưới của họ. Ông phát hiện ra rằng, khi các sĩ quan có ấn tượng tốt về một phẩm chất cụ thể của một người, chẳng hạn như trí thông minh, họ có xu hướng đánh giá cao các đặc điểm khác của người đó, như tính lãnh đạo, trung thành và trung thực. Ngược lại, nếu các sĩ quan có ấn tượng tiêu cực về một phẩm chất, họ sẽ đánh giá kém các phẩm chất khác của người đó.

Kết quả của thực nghiệm cho thấy rằng hiệu ứng Halo có thể dẫn đến các đánh giá không chính xác. Ví dụ, một người có vẻ ngoài hấp dẫn thường được cho là không chỉ đẹp mà còn thông minh, tốt bụng và vui nhộn, ngay cả khi không có bằng chứng rõ ràng cho những phẩm chất này. Tương tự, một ấn tượng tiêu cực ban đầu có thể dẫn đến các đánh giá tiêu cực về các phẩm chất khác của người đó, dù những phẩm chất đó không liên quan đến ấn tượng ban đầu.

Thực nghiệm này làm nổi bật tầm quan trọng của việc nhận thức rõ về cách mà những ấn tượng ban đầu có thể ảnh hưởng đến sự đánh giá toàn diện của chúng ta về một người. Hiệu ứng Halo cho thấy rằng chúng ta có xu hướng để các ấn tượng về một đặc điểm cá nhân ảnh hưởng đến các đánh giá về các đặc điểm khác, điều này có thể dẫn đến những sự đánh giá không công bằng hoặc không chính xác.

Thực nghiệm đồng thuận sai lầm

Hiệu ứng đồng thuận sai lầm (False Consensus Effect) là một hiện tượng tâm lý trong đó người ta có xu hướng tin rằng quan điểm, hành vi và sự lựa chọn của mình là phổ biến hơn thực tế. Nghiên cứu của Lee Ross và các đồng sự vào cuối thập kỷ 70 đã chỉ ra sự hiện diện của hiệu ứng này qua một loạt các thực nghiệm.

Nội dung thực nghiệm:

• Thực nghiệm xung đột tưởng tượng: Các nhà nghiên cứu yêu cầu những người tham gia chọn một phương pháp để đối phó với một cuộc xung đột giả tưởng. Sau đó, họ được yêu cầu ước lượng tỷ lệ phần trăm của người khác sẽ chọn phương pháp tương tự. Kết quả cho thấy dù chọn lựa là gì, những người tham gia đều có xu hướng tin rằng đại đa số mọi người cũng đồng tình với sự chọn lựa của họ.
• Thực nghiệm quảng cáo: Trong một thực nghiệm khác, sinh viên được yêu cầu mang một tấm quảng cáo lớn có dòng chữ “Ăn tại Joe’s” đi bộ quanh khuôn viên trường. Sau đó, các sinh viên được yêu cầu ước lượng tỷ lệ người khác sẽ đồng ý với việc mang tấm quảng cáo. Những sinh viên đồng ý mang tấm quảng cáo thường nghĩ rằng phần lớn người khác cũng sẽ đồng ý làm như vậy. Ngược lại, những người từ chối thì tin rằng hầu hết mọi người cũng sẽ từ chối.

Các thực nghiệm trong Tâm lý học xã hội này cho thấy rằng, bất kể quan điểm, hành vi, hay sự lựa chọn của chúng ta là gì, chúng ta có xu hướng tin rằng đa số người khác cũng đồng ý và hành động giống như chúng ta. Hiệu ứng đồng thuận sai lầm khiến chúng ta đánh giá quá cao mức độ phổ biến của các quan điểm và hành vi cá nhân, dẫn đến sự hiểu lầm về cách mà người khác nghĩ và hành động.

Như vậy, có thể thấy các thực nghiệm trong Tâm lý học xã hội đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc khám phá, xác định và ứng dụng các lý thuyết và kiến thức về hành vi và tư duy xã hội. Chúng không chỉ giúp làm rõ các hiện tượng tâm lý xã hội cơ bản mà còn cung cấp cơ sở để phát triển các lý thuyết mới, cải thiện các can thiệp xã hội và chính sách và tạo ra các giải pháp cho các vấn đề xã hội. Hơn nữa, các thực nghiệm mở ra các hướng nghiên cứu mới và khuyến khích sự đa dạng trong nghiên cứu, từ đó đóng góp vào việc cải thiện sự hiểu biết của chúng ta về thế giới xã hội xung quanh.

Chương trình giảng dạy Tâm lý học tại VinUni được xây dựng dựa trên các nhu cầu xã hội và mong muốn của người học

Vì sao chọn VinUni để theo học ngành Tâm lý học?

Khi lựa chọn nơi học tập ngành Tâm lý học, trường Đại học VinUni nổi bật với chương trình Cử nhân Tâm lý học tại Viện Khoa học và Giáo dục Khai phóng. Chương trình này không chỉ cung cấp nền tảng lý thuyết vững chắc mà còn trang bị cho sinh viên những kỹ năng và kiến thức ứng dụng để phát triển sự nghiệp thành công trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp 4.0.

Chương trình giảng dạy tại VinUni được xây dựng dựa trên các nhu cầu xã hội và mong muốn của người học, đảm bảo cung cấp kiến thức sâu rộng về Tâm lý học xã hội, Tâm lý học học đường và Tâm lý học tổ chức và kinh doanh. Sinh viên sẽ được trang bị các kỹ năng cần thiết để đánh giá trạng thái tinh thần, thực hiện nghiên cứu và phát triển sự hiểu biết sâu sắc về suy nghĩ, hành vi và cảm xúc của con người.

Ngoài kiến thức chuyên môn, chương trình học còn chú trọng phát triển các kỹ năng liên ngành, tư duy phản biện và sáng tạo, cũng như kỹ năng học tập suốt đời và năng lực nghiên cứu. Sinh viên được khuyến khích phát triển nền tảng đạo đức nghề nghiệp và ý thức trách nhiệm xã hội, cùng với khả năng lãnh đạo và tư duy khởi nghiệp để giải quyết các thách thức xã hội.

Đặc biệt, chương trình thực tập hoặc dự án cuối khóa trong năm học cuối không chỉ giúp sinh viên áp dụng kiến thức vào thực tiễn mà còn xây dựng mạng lưới kết nối sâu rộng với các doanh nghiệp. Đây là cơ hội quan trọng để củng cố sự phát triển nghề nghiệp và chuẩn bị sẵn sàng cho một sự nghiệp thành công trong ngành Tâm lý học.

Với sự kết hợp hoàn hảo giữa lý thuyết, ứng dụng thực tiễn và phát triển kỹ năng cá nhân, chương trình Cử nhân Tâm lý học tại VinUni chính là lựa chọn lý tưởng cho những ai mong muốn theo đuổi sự nghiệp trong lĩnh vực Tâm lý học và đóng góp tích cực vào xã hội.