Tổng hợp một số thông tin quan trọng về kỹ thuật tiêm bắp

Tiêm bắp là một trong những kỹ thuật tiêm phổ biến trong y học, được sử dụng để đưa thuốc trực tiếp vào mô cơ, giúp thuốc hấp thu nhanh và đạt hiệu quả điều trị tối ưu. Tuy nhiên, để thực hiện tiêm bắp an toàn và chính xác, người thực hiện cần nắm vững kiến thức chuyên môn, tuân thủ quy trình vô khuẩn và hiểu rõ các lưu ý quan trọng trong từng bước thao tác. Bài viết dưới đây sẽ tổng hợp những thông tin thiết yếu về kỹ thuật tiêm bắp, giúp bạn có cái nhìn toàn diện và đúng đắn về phương pháp này.

Tổng quan về kỹ thuật tiêm bắp

Tiêm bắp là gì? 

Kỹ thuật tiêm bắp là một trong những phương pháp phổ biến trong y khoa thường được áp dụng để đưa thuốc hoặc vắc xin trực tiếp vào các khối cơ của cơ thể. Đây là phương pháp phổ biến trong điều trị và phòng bệnh, giúp thuốc nhanh chóng đi vào hệ tuần hoàn.

Theo các chuyên gia, cơ bắp chứa nhiều sợi cơ và các mạch máu lớn hơn so với mô dưới da. Chính vì vậy, việc tiêm vắc xin hoặc thuốc vào vùng cơ sẽ tạo điều kiện cho hoạt chất tiếp xúc nhanh với hệ tuần hoàn, giúp cơ thể hấp thu hiệu quả. So với tiêm trong da hoặc tiêm dưới da, tiêm bắp thường cho tốc độ hấp thu nhanh hơn, đặc biệt phù hợp với nhiều loại thuốc và vắc xin cần phát huy tác dụng sớm.

Những ưu và nhược điểm của tiêm bắp

Tiêm bắp (IM) là phương pháp đưa thuốc hoặc vắc xin trực tiếp vào khối cơ, giúp dược chất được hấp thu nhanh và phát huy tác dụng hiệu quả. Tuy nhiên, giống như nhiều kỹ thuật y khoa khác, tiêm bắp cũng tồn tại cả ưu điểm lẫn hạn chế. Việc nắm rõ những mặt lợi và rủi ro sẽ giúp quá trình tiêm diễn ra an toàn và đạt kết quả tối ưu.

Ưu điểm

• Xác định vị trí tiêm nhanh chóng và dễ dàng thực hiện.
• Hấp thu thuốc hoặc vắc xin nhanh và đồng đều, giúp tác dụng xuất hiện sớm.
• Tác dụng nhanh hơn so với đường uống hoặc tiêm dưới da.
• Không bị ảnh hưởng bởi các yếu tố của dạ dày, đảm bảo hiệu quả hấp thu.
• Hiệu quả cao và an toàn khi được thực hiện đúng kỹ thuật.
• Có thể sử dụng lượng thuốc lớn hơn so với đường tiêm dưới da.

Nhược điểm

• Yêu cầu người tiêm phải được đào tạo bài bản, vì kỹ thuật đòi hỏi độ chính xác cao.
• Không phù hợp với một số loại thuốc có nguy cơ gây hoại tử cơ hoặc tổn thương mô (ví dụ: calci clorid, dung dịch ưu trương).
• Gây khó chịu cho những người sợ kim tiêm.
• Nguy cơ biến chứng như nhiễm trùng, tổn thương dây thần kinh, tụ máu hoặc tổn thương mạch máu nếu thao tác sai kỹ thuật.

Khi nào nên áp dụng kỹ thuật tiêm bắp?

Theo các chuyên gia, tiêm bắp thường được chỉ định trong những trường hợp các phương pháp khác như uống, tiêm dưới da hoặc tiêm tĩnh mạch không phù hợp, không được khuyến cáo, hoặc theo yêu cầu cụ thể từ hướng dẫn sử dụng của nhà sản xuất đối với từng loại thuốc và vắc xin. Sau đây là một số trường hợp phổ biến thường áp dụng kỹ thuật tiêm bắp gồm:

• Thay thế đường uống: Khi thuốc có nguy cơ bị phân hủy bởi hệ tiêu hóa, tiêm bắp giúp đảm bảo hoạt chất được đưa trực tiếp vào cơ thể và phát huy tác dụng.
• Thay thế đường tiêm tĩnh mạch: Khi thuốc có thể gây kích ứng thành mạch hoặc khó tìm được tĩnh mạch để tiêm, phương pháp tiêm bắp sẽ an toàn và khả thi hơn.
• Ngoài ra, tiêm bắp được hấp thụ nhanh hơn tiêm dưới da. Điều này là do mô cơ có nguồn cung cấp máu lớn hơn mô ngay dưới da của bạn. Mô cơ cũng có thể chứa một lượng thuốc lớn hơn mô dưới da.

Khi nào nên áp dụng kỹ thuật tiêm bắp

Các vị trí tiêm bắp thường sử dụng

Hiện nay, phần lớn vắc xin được sản xuất ở dạng tiêm bắp, vì vậy vị trí tiêm thường nằm tại các nhóm cơ dưới da. Những cơ này cần có diện tích lớn, giàu mạch máu nhưng ít dây thần kinh để giúp thuốc hấp thu hiệu quả, đồng thời giảm thiểu tối đa nguy cơ gây biến chứng hoặc tác dụng phụ.

Việc lựa chọn vị trí tiêm còn phụ thuộc vào độ tuổi, số mũi vắc xin cần tiêm cũng như thao tác thuận tiện nhất cho nhân viên y tế. Dưới đây là các vị trí phổ biến trong kỹ thuật tiêm bắp:

Tiêm bắp tay (vùng cơ Delta)

Cơ Delta ở cánh tay là lựa chọn phổ biến nhất khi tiêm vắc xin, đặc biệt ở người trưởng thành. Vị trí tiêm nằm ở giữa cơ Delta. Để xác định, điều dưỡng sẽ tìm mỏm vai ở phần trên cánh tay, sau đó dùng hai ngón tay tạo thành hình tam giác. Đỉnh tam giác trùng với mỏm vai, phần đáy hướng xuống dưới. Thuốc được tiêm vào điểm giữa của hình tam giác này.

Tiêm bắp đùi

Ngoài cánh tay, đùi cũng là vị trí thường dùng, nhất là ở trẻ nhỏ hoặc trong một số trường hợp đặc biệt ở người lớn. Khu vực tiêm nằm ở phần cơ rộng ngoài, được xác định bằng cách nối đường từ gai chậu trước trên đến mặt ngoài của khớp gối, sau đó chia đùi thành ba đoạn bằng nhau. Vắc xin sẽ được tiêm vào 1/3 giữa của mặt trước ngoài đùi.

Tiêm bắp vùng sau ngoài mông (cơ bụng mông)

Vị trí này không được khuyến nghị khi tiêm vắc xin. Đây là nhóm cơ sâu, không có mạch máu lớn hay dây thần kinh chạy qua, thường chỉ áp dụng khi tiêm các loại thuốc dầu hoặc thuốc gây kích ứng mô dưới da. Cách xác định: đặt gót bàn tay lên chỏm xương đùi, ngón trỏ đặt ở gai chậu trước trên, sau đó xoè ngón giữa tạo thành hình chữ V. Điểm giữa khoảng trống chữ V chính là vị trí tiêm.

Tiêm bắp cơ lưng mông (vùng mông khi nằm sấp)

Vị trí này tuyệt đối không dùng để tiêm vắc xin vì nguy cơ chạm vào dây thần kinh tọa rất cao. Ngoài ra, vùng này chứa nhiều mô mỡ, khiến vắc xin khó hấp thu và dễ gây viêm tại chỗ. Thông thường, cơ bụng mông sẽ được ưu tiên thay thế. Có hai cách xác định vùng cơ lưng mông:

Cách 1: 

Bên mông được tạo bởi 4 đường

• Phía trên: đường nối liền 2 mào chậu
• Phía dưới: là nếp lằn mông
• Phía trong: đường rãnh liên mông
• Phía ngoài: là mép ngoài mông
• Chia 1 bên mông thành 4 phần bằng nhau tiêm vào ¼ trên ngoài

Cách 2: Kẻ một đoạn thẳng nối từ gai chậu trước trên đến mỏm xương cụt chia đoạn thẳng này thành ba phần bằng nhau. Vị trí tiêm là giao điểm 1/3 ngoài và 2/3 trong đoạn thẳng này.

Các vị trí tiêm bắp phổ biến

Tại sao nên chọn VinUni để học ngành Y khoa

Kỹ thuật tiêm bắp trong y khoa hiện nay đã được nâng cấp với nhiều cải tiến vượt bậc, từ việc ứng dụng kim tiêm an toàn, kim siêu mảnh giúp giảm đau, đến sử dụng thiết bị hỗ trợ xác định vị trí tiêm chính xác bằng công nghệ siêu âm. Quy trình đòi hỏi tính chuyên môn và  độ chuyên nghiệp cao để đảm bảo thuốc được hấp thu nhanh chóng và đồng đều, đồng thời giảm thiểu tối đa rủi ro và biến chứng. 

Vì thế, các chương trình đào tạo y khoa hiện đại cần được xây dựng trên sự kết hợp hài hòa giữa nền tảng lý thuyết vững chắc và trải nghiệm thực hành lâm sàng, nhằm giúp sinh viên phát triển toàn diện và sẵn sàng thích ứng với những thách thức của môi trường y tế thực tế. Tại Trường Đại học VinUni, chương trình Bác sĩ Y khoa thuộc Viện Khoa học Sức khỏe được thiết kế dựa trên ba trụ cột cốt lõi: năng lực lâm sàng (Clinician), phẩm chất chuyên nghiệp (Professional) và tư duy nghiên cứu (Researcher), với sự đồng hành chiến lược của Đại học Pennsylvania – một trong những trường y danh tiếng hàng đầu thế giới.

Đội ngũ giảng viên của VinUni là những chuyên gia giàu kinh nghiệm, tận tâm và được đào tạo bài bản trong lĩnh vực y khoa và điều dưỡng. Họ không chỉ truyền đạt kiến thức học thuật chuẩn xác mà còn chia sẻ những kinh nghiệm thực tiễn quý báu, giúp sinh viên định hình định hướng nghề nghiệp và phát triển kỹ năng toàn diện.

Điểm nổi bật của VinUni là sự gắn kết chặt chẽ giữa lý thuyết và thực hành trong suốt quá trình học. Sinh viên ngành Y khoa và Điều dưỡng được tham gia thực tập tại các cơ sở y tế đối tác, đặc biệt là Hệ thống Y tế Vinmec – nơi cung cấp môi trường thực hành chuyên nghiệp, hiện đại và giàu tính ứng dụng.

Những trải nghiệm này giúp sinh viên vận dụng kiến thức đã học, rèn luyện kỹ năng nghề nghiệp và nâng cao sự tự tin khi bước vào môi trường làm việc thực tế. Bên cạnh đó, cơ hội tham gia các chương trình trao đổi quốc tế còn giúp các em tiếp cận nền y học tiên tiến, mở rộng tư duy toàn cầu và củng cố năng lực chuyên môn.

Tại sao nên chọn VinUni để học ngành Y khoa?

Kỹ thuật tiêm bắp tuy đơn giản đối với nhân viên y tế đã qua đào tạo nhưng lại đòi hỏi sự cẩn trọng, chính xác và tuân thủ quy trình để đảm bảo an toàn cho người bệnh. Việc hiểu rõ nguyên tắc, quy trình và những lưu ý khi tiêm không chỉ giúp nâng cao hiệu quả điều trị mà còn hạn chế tối đa rủi ro và biến chứng có thể xảy ra. Hy vọng những thông tin tổng hợp trên sẽ giúp bạn bổ sung kiến thức hữu ích về kỹ thuật tiêm bắp, góp phần vào quá trình chăm sóc sức khỏe một cách khoa học và an toàn.