Kỹ thuật gây tê tại chỗ: Nguyên tắc, quy trình và lưu ý an toàn

Trong lĩnh vực y khoa, kỹ thuật gây tê tại chỗ đóng vai trò quan trọng giúp giảm đau hiệu quả trong nhiều thủ thuật và phẫu thuật nhỏ. Không chỉ giúp bệnh nhân cảm thấy thoải mái hơn, gây tê tại chỗ còn hỗ trợ bác sĩ thực hiện can thiệp y tế an toàn, hạn chế biến chứng so với gây mê toàn thân. Bài viết này sẽ cung cấp kiến thức đầy đủ từ nguyên tắc, quy trình cho đến các lưu ý an toàn khi thực hiện kỹ thuật này.

Gây tê tại chỗ là phương pháp dùng thuốc để làm mất cảm giác đau ở một vùng cơ thể, khi bệnh nhân vẫn tỉnh táo

Khái niệm và tầm quan trọng của gây tê tại chỗ

Gây tê tại chỗ (Local anesthesia) là phương pháp sử dụng thuốc gây tê để làm mất cảm giác đau tại một vùng cơ thể nhất định, trong khi bệnh nhân vẫn tỉnh táo và ý thức được. Phương pháp này thường áp dụng trong:

• Nhổ răng, điều trị nha khoa.
• Khâu vết thương nhỏ.
• Tiểu phẫu da liễu (cắt u, lấy dị vật, điều trị sẹo…).
• Một số thủ thuật y học khác như chọc dịch, sinh thiết, tiêm khớp.

Ưu điểm:

• Giảm thiểu rủi ro so với gây mê toàn thân.
• Thời gian hồi phục nhanh.
• Chi phí thấp.
• Có thể áp dụng ở nhiều đối tượng, kể cả người già hoặc người có bệnh nền.

Hạn chế:

• Chỉ phù hợp với thủ thuật nhỏ hoặc vùng can thiệp hạn chế.
• Có thể xảy ra biến chứng nếu thực hiện sai kỹ thuật hoặc bệnh nhân dị ứng thuốc tê.

Các phương pháp gây tê tại chỗ

Tùy mục đích và vị trí can thiệp, gây tê tại chỗ có thể thực hiện theo nhiều cách:

Gây tê bề mặt (Surface anesthesia)

• Thuốc tê dạng kem, gel, hoặc xịt được bôi/ phun trực tiếp lên niêm mạc hoặc da.
• Thường dùng trong nha khoa, nội soi, hoặc tiểu phẫu da liễu.

Gây tê thấm (Infiltration anesthesia)

• Tiêm thuốc tê trực tiếp vào mô xung quanh vùng cần can thiệp.
• Áp dụng trong khâu vết thương, cắt bỏ tổn thương da.

Gây tê vùng (Field block)

• Tiêm thuốc tê quanh một vùng để phong bế nhiều nhánh thần kinh nhỏ.
• Phù hợp với phẫu thuật rộng hơn gây tê thấm.

Gây tê dây thần kinh (Nerve block)

• Tiêm thuốc tê gần vị trí thần kinh chính chi phối vùng cần can thiệp.
• Dùng trong phẫu thuật bàn tay, bàn chân, mặt.

Để an toàn và hiệu quả, bác sĩ cần tuân thủ nguyên tắc khi thực hiện kỹ thuật gây tê tại chỗ

Nguyên tắc cơ bản của kỹ thuật gây tê tại chỗ

Để đảm bảo an toàn và hiệu quả, bác sĩ cần tuân thủ các nguyên tắc sau khi thực hiện kỹ thuật gây tê tại chỗ:

• Đảm bảo vô khuẩn: Khu vực tiêm gây tê cần được sát khuẩn kỹ để tránh nhiễm trùng. Bác sĩ phải rửa tay, đeo găng và sử dụng dụng cụ vô trùng.
• Đánh giá bệnh nhân trước khi thực hiện:
  • Tiền sử dị ứng thuốc tê (lidocain, bupivacain…).
  • Các bệnh lý kèm theo như tim mạch, tiểu đường, rối loạn đông máu.
  • Tình trạng tâm lý và mức độ lo âu của bệnh nhân.
• Lựa chọn loại thuốc tê và liều lượng phù hợp: 
  • Thuốc tê phổ biến: Lidocain, Bupivacain, Mepivacain.
  • Nguyên tắc: Liều thấp nhất có hiệu quả để giảm nguy cơ độc tính.
• Tiêm đúng vị trí, đúng lớp mô: Tùy vị trí phẫu thuật, bác sĩ lựa chọn tiêm trong da, dưới da hoặc gần bó thần kinh cần gây tê.
• Theo dõi và xử trí kịp thời: Luôn quan sát phản ứng của bệnh nhân để phát hiện sớm dấu hiệu bất thường như chóng mặt, khó thở, mạch nhanh hoặc phát ban.

Quy trình thực hiện kỹ thuật gây tê tại chỗ

Quy trình gây tê tại chỗ tiêu chuẩn bao gồm các bước sau:

Bước 1: Chuẩn bị

• Người thực hiện: Bác sĩ hoặc nhân viên y tế có chuyên môn.
• Dụng cụ: Bơm tiêm, kim tiêm, thuốc tê, dung dịch sát khuẩn, găng tay vô trùng.
• Bệnh nhân: Giải thích quy trình, trấn an tinh thần, kiểm tra tiền sử dị ứng.

Bước 2: Xác định vị trí và sát khuẩn

• Xác định vùng cần gây tê.
• Sát khuẩn rộng xung quanh vùng tiêm.

Bước 3: Tiêm thử

• Tiêm một lượng nhỏ để kiểm tra phản ứng dị ứng hoặc nhạy cảm.

Bước 4: Tiêm chính thức

• Đưa kim vào vị trí thích hợp.
• Tiêm từ từ, hút nhẹ trước khi bơm thuốc để tránh tiêm vào mạch máu.

Bước 5: Theo dõi

• Quan sát bệnh nhân trong suốt quá trình và ít nhất 30 phút sau tiêm.
• Xử trí ngay nếu có dấu hiệu sốc phản vệ.

Quy trình gây tê tại chỗ tiêu chuẩn bao gồm 5 bước

Các lưu ý an toàn khi thực hiện kỹ thuật gây tê tại chỗ

Để đảm bảo an toàn khi gây tê, cần tuân thủ nghiêm các nguyên tắc sau đây

• Tránh tiêm quá liều: Liều thuốc tê tối đa cần dựa vào cân nặng, tuổi và tình trạng sức khỏe bệnh nhân.
• Không tiêm vào mạch máu: Tiêm vào mạch có thể gây độc tính toàn thân, dẫn đến co giật, hạ huyết áp, rối loạn nhịp tim.
• Luôn có thuốc và dụng cụ cấp cứu sẵn sàng: Bao gồm adrenalin, thuốc kháng histamin, máy oxy, máy đo huyết áp.
• Cẩn trọng với bệnh nhân đặc biệt: Người già, trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai, bệnh nhân mắc bệnh gan/thận cần điều chỉnh liều.

Có nên theo học chương trình Bác sĩ Y khoa – Điều dưỡng của VinUni?

Với những kiến thức, nguyên tắc và quy trình chuẩn trong kỹ thuật gây tê tại chỗ, có thể thấy rằng sự chính xác, tỉ mỉ và tinh thần trách nhiệm là yếu tố quyết định thành công trong thực hành y khoa. 

Đây cũng chính là những phẩm chất cốt lõi mà Chương trình Bác sĩ Y khoa tại Trường Đại học VinUni hướng tới đào tạo. Được thiết kế dựa trên ba trụ cột chính: Clinician (lâm sàng), Professional (tính chuyên nghiệp), Researcher (nhà nghiên cứu) và hợp tác cùng Đại học Pennsylvania, chương trình không chỉ trang bị nền tảng y học vững chắc mà còn giúp sinh viên rèn luyện kỹ năng lâm sàng, thái độ chuyên nghiệp và năng lực nghiên cứu để sẵn sàng ứng dụng kiến thức vào chăm sóc sức khỏe thực tế.

VinUni cam kết mang đến môi trường học tập Y khoa và Điều dưỡng hội tụ kiến thức và lòng trắc ẩn

Từ kiến thức gây tê tại chỗ trong tiểu phẫu cho đến những kỹ năng chăm sóc toàn diện, ngành Điều dưỡng tại VinUni cũng đặt trọng tâm vào an toàn và chất lượng chăm sóc sức khỏe người bệnh. Sinh viên Điều dưỡng không chỉ học các kỹ thuật chuyên môn mà còn được đào tạo về khả năng ứng phó với tình huống khẩn cấp, phòng ngừa bệnh tật, hỗ trợ cộng đồng và nâng cao nhận thức y tế.

VinUni cam kết mang đến môi trường học tập Y khoa và Điều dưỡng hội tụ kiến thức, lòng trắc ẩn và sự xuất sắc không giới hạn. Với đội ngũ giảng viên tận tâm, cơ hội thực hành phong phú và kết nối quốc tế, bạn sẽ được trang bị đầy đủ để đóng góp vào việc bảo vệ, nâng cao sức khỏe người Việt Nam, đồng thời góp phần giải quyết các thách thức y tế toàn cầu. Đây là hành trình để bạn trở thành một chuyên gia y tế vừa giỏi chuyên môn vừa giàu nhân văn.

Xem thêm bài viết: Vai trò của hô hấp và các bệnh hô hấp thường gặp