Đặt nội khí quản cấp cứu: Vai trò sống còn trong đảm bảo đường thở

Trong những tình huống cấp cứu đe dọa tính mạng, việc đảm bảo đường thở thông suốt là ưu tiên hàng đầu. Bất kỳ sự tắc nghẽn nào trong quá trình hô hấp đều có thể nhanh chóng dẫn đến suy hô hấp, tổn thương não không hồi phục hoặc tử vong. Đặt nội khí quản cấp cứu chính là thủ thuật mang tính quyết định trong việc duy trì thông khí và cung cấp oxy cho bệnh nhân. Kỹ thuật này không chỉ đòi hỏi sự chính xác và nhanh chóng, mà còn yêu cầu người thực hiện có kỹ năng thuần thục và hiểu biết sâu về sinh lý hô hấp.

Đặt nội khí quản cấp cứu là kỹ thuật đưa ống vào khí quản để hỗ trợ thở khi bệnh nhân không tự thở được hoặc có nguy cơ suy hô hấp

Tổng quan: Đặt nội khí quản cấp cứu là gì?

Đặt nội khí quản cấp cứu là thủ thuật đưa một ống nội khí quản (ET tube – Endotracheal tube) vào khí quản qua đường miệng (hoặc đôi khi qua đường mũi) nhằm tạo điều kiện thông khí cho phổi khi người bệnh mất khả năng tự thở, có nguy cơ suy hô hấp hoặc ngừng thở.

Đây là một kỹ thuật xâm lấn, yêu cầu người thực hiện có kỹ năng chuyên môn cao, thường được thực hiện bởi bác sĩ cấp cứu, bác sĩ gây mê – hồi sức, hoặc nhân viên y tế được đào tạo chuyên sâu. Trong môi trường cấp cứu, thủ thuật này thường được tiến hành nhanh chóng và chính xác nhằm tối ưu hóa oxy hóa và giảm nguy cơ tổn thương não do thiếu oxy.

Chỉ định đặt nội khí quản trong cấp cứu

Đặt nội khí quản là một kỹ thuật xâm lấn nhằm đảm bảo và duy trì đường thở thông suốt cho bệnh nhân trong các tình huống nguy kịch. Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng chỉ định thực hiện, mà chỉ khi thật sự cần thiết để bảo vệ đường thở, hỗ trợ thông khí hoặc chuẩn bị cho các can thiệp cấp cứu khác. Dưới đây là các nhóm chỉ định phổ biến:

Tắc nghẽn đường thở cấp tính

Trong các tình huống bệnh nhân có nguy cơ tắc nghẽn hoặc đã tắc nghẽn đường thở trên, đặt nội khí quản trở thành biện pháp sống còn:

• Dị vật đường thở
• Co thắt thanh quản
• Phù nề do dị ứng hoặc phù mạch
• Bỏng đường hô hấp trên (do hít khí nóng, khói)
• U thanh quản, u vùng hầu họng
• Chấn thương vùng hàm mặt nặng gây biến dạng, tụ máu chèn ép đường thở

Mục tiêu là nhanh chóng giải phóng đường thở và ngăn ngừa tình trạng thiếu oxy đột ngột, có thể đe dọa tính mạng.

Mất các phản xạ bảo vệ đường thở

Bệnh nhân mất ý thức sâu sẽ mất khả năng tự bảo vệ đường thở (ví dụ: phản xạ ho, nuốt). Khi đó, nguy cơ hít sặc và suy hô hấp tăng cao:

• Chấn thương sọ não
• Tai biến mạch máu não
• Ngộ độc thuốc, rượu, hóa chất
• Nhiễm trùng thần kinh trung ương (viêm não, màng não)
• GCS (Glasgow Coma Scale – Thang điểm hôn mê Glasgow) ≤ 8

Đặt nội khí quản giúp bảo vệ đường thở, duy trì trao đổi khí và ngăn ngừa biến chứng hô hấp do sặc dịch dạ dày hoặc đờm nhớt.

Suy hô hấp cấp

Những trường hợp suy hô hấp nặng, giảm oxy máu hoặc tăng CO₂ kéo dài, không đáp ứng với thở oxy qua mặt nạ, cần được đặt nội khí quản để hỗ trợ thở máy:

• Phù phổi cấp do suy tim
• Hen phế quản ác tính
• Viêm phổi nặng
• Hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển (Acute Respiratory Distress Syndrome – ARDS)
• Chấn thương ngực kín
• Bệnh lý thần kinh cơ gây yếu cơ hô hấp

Chỉ định đặt nội khí quản trong những tình huống này giúp cải thiện oxy hóa máu và thông khí, hỗ trợ hồi phục cơ quan và tránh suy đa tạng.

Đặt ống nội khí quản chỉ thực hiện khi cần thiết để bảo vệ đường thở, hỗ trợ hô hấp hoặc chuẩn bị cho can thiệp cấp cứu khác

Ngừng hô hấp – tuần hoàn

Bệnh nhân ngừng tim, ngừng thở cần được hồi sức tim phổi (CPR) ngay lập tức. Việc đặt nội khí quản trong quá trình hồi sức nhằm:

• Duy trì đường thở thông suốt
• Tối ưu hóa việc cung cấp oxy cho phổi và tuần hoàn nhân tạo
• Hạn chế gián đoạn ép tim do phải bóp bóng bằng tay
• Hạn chế hít sặc trong quá trình hồi sinh

Kỹ thuật đặt nội khí quản lúc này cần được thực hiện song song và nhanh chóng trong quy trình cấp cứu toàn diện.

Chấn thương sọ não hoặc đa chấn thương

Trong các trường hợp bệnh nhân bị đa chấn thương, đặc biệt là chấn thương sọ não, việc đặt nội khí quản có thể cần thực hiện sớm để:

• Duy trì thông khí, kiểm soát nồng độ CO₂, tránh tình trạng tăng áp lực nội sọ
• Ổn định huyết động trước và trong khi chuyển viện/phẫu thuật
• Phòng ngừa tụt oxy trong quá trình theo dõi và điều trị

Các dấu hiệu cần cân nhắc đặt nội khí quản ở nhóm này bao gồm: GCS ≤ 8, suy hô hấp, mất phản xạ bảo vệ đường thở, loạn nhịp thở (thở ngáp, ngưng thở, tăng thông khí tự phát).

Các bước thực hiện đặt nội khí quản cấp cứu

Kỹ thuật đặt nội khí quản được tiến hành theo một quy trình chuẩn gồm các bước sau:

Chuẩn bị

• Nhân sự: Bác sĩ chuyên khoa cùng đội hỗ trợ.
• Bệnh nhân: Cho thở oxy trước, loại bỏ răng giả, lập đường truyền TM/xương, đánh giá nguy cơ đặt khó.
• Dụng cụ: Ống nội khí quản (7.0–8.5 mm), đèn soi thanh quản, que dẫn đường, bóng Ambu, thuốc tiền mê và giãn cơ, monitor (màn hình), ống nghe,…

Đặt tư thế bệnh nhân

Bệnh nhân được đặt nằm ngửa, đầu ngửa nhẹ ra sau theo trục tai – ức – xương ức để dễ dàng quan sát thanh môn.

Tiến hành thủ thuật

• Gây mê, bôi trơn ống và que dẫn đường.
• Mở miệng, đưa đèn soi vào, quan sát thanh môn và hút dịch nếu có.
• Đưa ống nội khí quản qua dây thanh.
• Bơm bóng chèn ống (5–10 ml không khí), rút que và đèn soi.
• Nối bóng Ambu, bóp bóng quan sát di động ngực.
• Kiểm tra vị trí bằng ETCO₂ (End-tidal Carbon Dioxide – Nồng độ khí CO₂), nghe phổi, SpO₂ (độ bão hòa oxy), X-quang ngực.

Cố định và thông khí

• Cố định ống bằng dây vải hoặc băng dính y tế.
• Kết nối máy thở hoặc bóp bóng Ambu, tiếp tục theo dõi bệnh nhân.

Lưu ý:

• Không gián đoạn ép tim quá lâu nếu đang hồi sức tim phổi.
• Mỗi lần đặt nội khí quản không quá 30 giây.
• Giữ SpO₂ ≥ 95%, áp lực bóng chèn 20–30 cmH₂O.

Thủ thuật đặt ống nội khí quản được thực hiện theo một quy trình bài bản và nghiêm ngặt

Các tai biến và biến chứng có thể xảy ra

Dù là một kỹ thuật thiết yếu, đặt nội khí quản cấp cứu vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ nếu thực hiện không đúng hoặc chậm trễ:

Tai biến do kỹ thuật

• Tổn thương răng, môi, dây thanh, rách hầu họng, rách khí quản
• Đặt nhầm ống vào thực quản, gây tụt oxy trầm trọng
• Nôn ói và hít sặc dịch dạ dày vào phổi
• Thủng khí quản hoặc gây khí phế thũng dưới da
• Tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim, tăng áp lực nội sọ ở bệnh nhân chấn thương não

Biến chứng sau đặt

• Viêm phổi liên quan thở máy (Ventilator-associated Pneumonia – VAP)
• Loét hoặc phù nề thanh môn, tổn thương dây thanh quản
• Hẹp hạ thanh môn, hoại tử niêm mạc hầu họng
• Tuột ống hoặc tụt sâu ống nội khí quản
• Co thắt phế quản, tắc nghẽn đường thở do đờm nhớt
• Rò khí quản – thực quản hoặc tổn thương các mạch máu lớn gần khí quản

Do đó, việc theo dõi sát sau thủ thuật là cực kỳ quan trọng để kịp thời phát hiện và xử trí biến chứng.

Vì sao chọn VinUni để theo học ngành Y khoa – Điều dưỡng?

Kỹ thuật đặt nội khí quản cấp cứu là minh chứng rõ nét cho tầm quan trọng của kiến thức, kỹ năng và khả năng phản xạ lâm sàng trong môi trường y tế đầy biến động. Để thực hiện thành thạo thủ thuật này đòi hỏi người bác sĩ không chỉ có nền tảng y học vững chắc mà còn phải được đào tạo bài bản, trải nghiệm thực tế và hiểu sâu sắc trách nhiệm đối với từng quyết định cứu người. Đây cũng chính là triết lý đào tạo cốt lõi mà chương trình Bác sĩ Y khoa tại Trường Đại học VinUni đang theo đuổi.

Tại Viện Khoa học Sức khỏe của VinUni, sinh viên Y khoa được học tập trong môi trường chuẩn quốc tế, phát triển đồng đều cả ba năng lực quan trọng: Lâm sàng, nghiên cứu và tính chuyên nghiệp. Với sự đồng hành từ các đối tác như Đại học Pennsylvania, sinh viên không chỉ được trau dồi kiến thức y học hiện đại mà còn có cơ hội luyện tập các kỹ thuật chuyên môn như đặt nội khí quản cấp cứu ngay trong môi trường mô phỏng lâm sàng chất lượng cao.  Điều này giúp các bạn sớm phát triển năng lực ứng phó trong các tình huống khẩn cấp thực tế, đồng thời nuôi dưỡng tư duy phản biện, y đức và lòng thấu cảm – những phẩm chất không thể thiếu của người bác sĩ trong thời đại mới.

Sinh viên Y khoa – Điều dưỡng tại VinUni được đào tạo trong môi trường hiện đại, chuẩn quốc tế

Không chỉ riêng ngành Y khoa, chương trình Cử nhân Điều dưỡng tại VinUni cũng đề cao vai trò của người Điều dưỡng trong đảm bảo an toàn và nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Các tình huống khẩn cấp như cấp cứu, thiên tai hay dịch bệnh đòi hỏi người Điều dưỡng không chỉ giỏi kỹ năng chuyên môn mà còn linh hoạt, chủ động và biết cách phối hợp hiệu quả trong nhóm đa ngành. Với chương trình đào tạo đồng thiết kế bởi Trường Điều dưỡng uy tín thế giới – Đại học Pennsylvania, sinh viên Điều dưỡng tại VinUni sẽ được chuẩn bị đầy đủ năng lực để trở thành những nhân tố tiên phong, đóng góp tích cực vào hệ thống chăm sóc sức khỏe tại Việt Nam và toàn cầu.

Xem thêm bài viết: Nhiễm trùng đường hô hấp: Triệu chứng, nguyên nhân và cách phòng ngừa