Viêm đường hô hấp trên: Nguyên nhân, triệu chứng và điều trị

Viêm đường hô hấp trên là một bệnh lý khá phổ biến, ảnh hưởng đến các cơ quan như miệng, mũi, họng, hệ thống xoang, thanh quản và khí quản. Bệnh có thể xảy ra ở bất kỳ ai, đặc biệt là những người có hệ miễn dịch yếu. Ngoài ra, viêm đường hô hấp trên còn có thể lây lan từ người này sang người khác. Mặc dù vậy, bệnh thường không quá nghiêm trọng và hầu hết các trường hợp có thể tự khỏi trong vòng 2 tuần. Vậy nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị viêm đường hô hấp trên như thế nào, chúng ta cùng tìm hiểu trong bài viết sau.

Nguyên nhân gây viêm đường hô hấp trên

Viêm đường hô hấp trên thường xảy ra khi virus hoặc vi khuẩn xâm nhập trực tiếp vào niêm mạc của các bộ phận trong hệ thống hô hấp trên. Để quá trình này diễn ra, các tác nhân gây bệnh phải vượt qua nhiều hàng rào bảo vệ của cơ thể.

Đầu tiên, lớp lông mịn trên niêm mạc mũi đóng vai trò như một hàng rào bảo vệ, giúp bắt giữ các tác nhân gây bệnh. Bên cạnh đó, dịch nhầy trong mũi cũng hỗ trợ làm nhiệm vụ này, bắt giữ vi khuẩn và virus. Các mao mạch phế quản sẽ di chuyển lên hầu họng, đẩy các tác nhân xâm nhập ra ngoài cơ thể.

Không chỉ có hàng rào vật lý, hệ miễn dịch cũng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ cơ thể. Các bộ phận như VA và amidan là một phần của hệ miễn dịch, giúp cơ thể tiêu diệt virus và vi khuẩn xâm nhập. Các tế bào chuyên biệt, kháng thể và các chất trong hạch bạch huyết sẽ tấn công các tác nhân gây hại.

Tuy nhiên, các virus và vi khuẩn có khả năng vượt qua các hàng rào bảo vệ của cơ thể. Chúng có thể tiết ra các chất độc để làm yếu hệ miễn dịch hoặc thay đổi cấu trúc của lớp protein bao ngoài để tránh bị nhận diện. Các tác nhân gây bệnh có nhiều cơ chế khác nhau để tấn công cơ thể và gây bệnh.

Ngoài ra, thời gian từ khi các tác nhân xâm nhập vào cơ thể đến khi xuất hiện các triệu chứng cũng khác nhau tùy vào loại bệnh: ví dụ, virus cúm hoặc á cúm mất khoảng 1-4 ngày, virus RSV khoảng 7 ngày, còn vi khuẩn bạch hầu có thể mất từ 1-10 ngày.

Viêm đường hô hấp trên nguyên nhân do đâu?

Triệu chứng viêm đường hô hấp trên

Các triệu chứng của viêm đường hô hấp trên chủ yếu do chất độc do tác nhân gây bệnh tiết ra kết hợp với phản ứng viêm của hệ miễn dịch. Các triệu chứng phổ biến bao gồm:

• Nghẹt mũi
• Chảy nước mũi
• Hắt hơi
• Đau họng
• Đau khi nuốt
• Ho
• Mệt mỏi, đau đầu, đau cơ khớp, sốt cao

Viêm đường hô hấp trên cấp tính

Viêm đường hô hấp trên cấp tính thường diễn ra đột ngột, khi thời tiết chuyển lạnh hoặc khi gặp điều kiện thuận lợi như ăn kem, uống nước đá vào ban đêm…

Những triệu chứng thường gặp khi phát bệnh gồm:

• Sốt (có thể là sốt nhẹ hoặc sốt cao kèm cảm giác rét run)
• Chảy nước mũi (phổ biến ở trẻ nhỏ)
• Hắt hơi
• Đau họng khi ăn, uống nước
• Ho (có thể ho húng hắng hoặc ho liên tục tùy thời điểm)

Viêm đường hô hấp trên mạn tính

Viêm đường hô hấp trên nếu không được chữa trị đúng cách, bệnh kéo dài và có thể chuyển từ giai đoạn cấp tính sang mạn tính.

Các triệu chứng viêm đường hô hấp trên mạn tính gồm:

• Rát họng.
• Ho.
• Cảm giác vướng trong họng khi nuốt.
• Chảy nước mũi ở 1 hoặc cả 2 bên mũi. Nếu bệnh nhân bị VA mạn tính do trực khuẩn mủ xanh, dịch nhầy ở mũi sẽ có màu xanh.
• Thở bằng miệng, ngủ ngáy (thường gặp ở trẻ nhỏ).
• Viêm xoang, đau nhức đầu (thường gặp ở người trưởng thành).

Thông thường, viêm đường hô hấp trên sẽ tự thuyên giảm sau 5-6 ngày và có thể tự khỏi trong vòng 2 tuần. Mặc dù không phải bệnh nặng, nhưng đây lại là nguyên nhân khiến bệnh nhân phải nghỉ học hoặc nghỉ làm. Nếu viêm đường hô hấp trên đi kèm với viêm đường hô hấp dưới, tình trạng có thể trở nên nghiêm trọng hơn do sự kết hợp của cả hai bệnh, tạo ra nguy cơ tử vong. Trong một số trường hợp, viêm đường hô hấp trên nặng có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như viêm não, viêm cơ tim hoặc viêm cầu thận cấp.

Ho là biểu hiện đầu của Viêm đường hô hấp trên.

Đối tượng gây viêm đường hô hấp trên

Viêm đường hô hấp trên thường xảy ra ở các đối tượng sau:

• Khoang mũi, đường dẫn khí bị tổn thương.
• Vệ sinh kém, không thường xuyên rửa tay, nhất là khi chăm sóc, tiếp xúc với người bệnh.
• Thường xuyên đến những khu vực đông đúc, có nguy cơ nhiễm bệnh cao như trường học, khu vui chơi…
• Nạo VA, cắt bỏ amidan.
• Hút thuốc lá, tiếp xúc với khói thuốc, khói bụi.
• Mắc các bệnh lý gây suy giảm, rối loạn hệ miễn dịch: HIV, đã từng phẫu thuật ghép tạng…
• Sinh sống ở khu vực có khí hậu nóng ẩm…

Các biện pháp điều trị bệnh viêm đường hô hấp trên

Viêm đường hô hấp trên chủ yếu do virus gây ra, vì vậy hầu hết các trường hợp không yêu cầu điều trị đặc hiệu. Người bệnh có thể tự điều trị triệu chứng tại nhà mà không cần phải thăm khám bác sĩ hay sử dụng thuốc trong nhiều trường hợp.

Nghỉ ngơi là yếu tố quan trọng trong quá trình hồi phục từ nhiễm trùng hô hấp trên. Cần hạn chế các hoạt động quá sức và chỉ duy trì những hoạt động nhẹ nhàng, vừa sức. Đồng thời, cần uống nhiều nước để bù lại lượng nước mất đi do chảy nước mũi, sốt và sự kém ăn uống do bệnh. Việc điều trị triệu chứng nên kéo dài cho đến khi tình trạng nhiễm trùng được cải thiện hoàn toàn.

Một số loại thuốc có thể sử dụng để giảm triệu chứng:

• Paracetamol, ibuprofen: dùng để giảm sốt.
• Thuốc kháng histamin: giúp giảm tiết dịch và làm thông thoáng mũi, giảm nghẹt mũi.
• Thuốc điều trị ho: như dextromethorphan, guaifenesin hoặc codein giúp giảm ho.
• Steroids như dexamethasone, prednisolone: dùng để giảm viêm và phù nề đường hô hấp.
• Thuốc xịt thông mũi: giúp làm thông thoáng mũi, giảm nghẹt mũi.

Kháng sinh chỉ được chỉ định trong những trường hợp nhiễm trùng đường hô hấp trên có liên quan đến vi khuẩn. Tuy nhiên, việc sử dụng kháng sinh cần thận trọng, bởi chúng có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn, thúc đẩy tình trạng đề kháng kháng sinh và tăng nguy cơ nhiễm khuẩn thứ phát. Do đó, kháng sinh chỉ nên sử dụng khi có sự chỉ định của bác sĩ.

Viêm đường hô hấp trên chủ yếu do virus gây ra, vì vậy hầu hết các trường hợp không yêu cầu điều trị đặc hiệu.

Vì sao chọn VinUni để theo học ngành Y khoa – Điều dưỡng? 

Viêm đường hô hấp trên là một vấn đề sức khỏe rất phổ biến ở nước ta, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày. Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả là điều quan trọng để giúp bệnh nhân có thể lựa chọn phương pháp chăm sóc sức khỏe đúng đắn. Để mang lại hiệu quả điều trị tốt nhất, cần phải có đội ngũ bác sĩ có chuyên môn cao, được đào tạo bài bản và có khả năng áp dụng các tiến bộ khoa học vào thực tiễn.

Viện Khoa học Sức khỏe của Trường Đại học VinUni cam kết phát triển các nghiên cứu và xây dựng hệ thống đào tạo chất lượng cao trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe. Với mục tiêu cải cách giáo dục khoa học sức khỏe, Viện không chỉ đào tạo thế hệ chuyên gia y tế xuất sắc mà còn đóng góp vào việc nâng cao sức khỏe cộng đồng Việt Nam và giải quyết các vấn đề y tế toàn cầu.

Chương trình đào tạo Bác sĩ Y khoa tại VinUni được xây dựng với nền tảng giáo dục xuất sắc, kết hợp giữa thực hành lâm sàng, nghiên cứu khoa học và phát triển tính chuyên nghiệp. Sinh viên sẽ có cơ hội học hỏi từ các chuyên gia hàng đầu, tiếp cận các phương pháp điều trị hiện đại trong nhiều lĩnh vực, bao gồm cả các bệnh liên quan về đường hô hấp, giúp nâng cao khả năng chẩn đoán và điều trị các bệnh lý từ đơn giản đến phức tạp.

Chương trình đào tạo Bác sĩ Y khoa tại VinUni được xây dựng với nền tảng giáo dục xuất sắc

Ngoài việc điều trị y tế, bệnh nhân mắc viêm đường hô hấp trên còn cần được chăm sóc toàn diện về cả thể chất và tinh thần để hỗ trợ quá trình phục hồi. Đây là công việc không thể thiếu sự tham gia của đội ngũ điều dưỡng chuyên nghiệp, những người sẽ đồng hành, theo dõi và hỗ trợ bệnh nhân trong suốt quá trình điều trị.

Chương trình Cử nhân Điều dưỡng tại VinUni được thiết kế nhằm đào tạo những điều dưỡng viên có kiến thức vững vàng, kỹ năng thực hành điêu luyện và khả năng ứng phó linh hoạt với các tình huống y tế. Sinh viên sẽ được học tập trong môi trường giáo dục đạt chuẩn quốc tế, giúp họ trở thành những chuyên gia điều dưỡng đủ năng lực để chăm sóc bệnh nhân viêm dây thần kinh và các bệnh nhân khác trong quá trình phục hồi sức khỏe toàn diện.