Vì sao nên đặt catheter tĩnh mạch trung tâm cho người bệnh?

Đặt catheter tĩnh mạch trung tâm là phương pháp truyền dinh dưỡng, máu hoặc dịch cho người bệnh trong thời gian dài hoặc người bệnh cần phải truyền khối lượng dịch lớn mà tĩnh mạch ngoại biên không đáp ứng được. Phương pháp đặt Catheter tĩnh mạch trung tâm chủ yếu được sử dụng đối với cấp cứu hay bệnh nhân trong và sau phẫu thuật. Bài viết sau sẽ giúp bạn hiểu hơn về lợi ích cũng như những ưu điểm của phương pháp này trong điều trị bệnh.

Phương pháp đặt catheter tĩnh mạch trung tâm cho người bệnh được nhiều bệnh viện áp dụng.

Đặt catheter tĩnh mạch trung tâm là gì?

Đặt catheter tĩnh mạch trung tâm (CVC – Central Venous Catheterization) là một kỹ thuật xâm lấn, trong đó bác sĩ đưa một ống thông chuyên dụng vào tĩnh mạch lớn, thường là tĩnh mạch cảnh trong, tĩnh mạch dưới đòn hoặc tĩnh mạch đùi. Ống thông này cho phép truyền dịch, dinh dưỡng, thuốc hoặc lấy máu từ bệnh nhân trong thời gian dài, từ vài tuần đến vài tháng.

Kỹ thuật này thường được chỉ định cho các bệnh nhân cần điều trị tích cực, hồi sức cấp cứu, hoặc sau phẫu thuật lớn khi việc truyền tĩnh mạch ngoại vi không còn hiệu quả hoặc không còn phù hợp. 

Kỹ thuật đặt catheter tĩnh mạch trung tâm cho phép các bác sĩ:

• Theo dõi huyết áp tĩnh mạch trung tâm và chức năng tim
• Truyền dịch, thuốc, hóa chất, dinh dưỡng tĩnh mạch dài ngày
• Lấy mẫu máu tĩnh mạch trung tâm khi cần thiết và quan trọng trong nhiều thủ thuật can thiệp khác như lấy huyết khối động mạch phổi, đặt bộ lọc tĩnh mạch chủ dưới, đặt máy tạo nhịp tim, khử rung tim và thực hiện lọc máu.

Trước đây, kỹ thuật tiêm trực tiếp vào tĩnh mạch trung tâm là phương pháp phổ biến. Tuy nhiên, trong nhiều năm gần đây, việc đặt catheter tĩnh mạch trung tâm đã trở thành lựa chọn ưu tiên nhờ khả năng duy trì đường truyền ổn định, an toàn và hiệu quả hơn cho người bệnh. Tuy nhiên, đặt catheter tĩnh mạch trung tâm là một kỹ thuật phức tạp, đòi hỏi được thực hiện trên các loại máy móc hiện đại, đặc biệt bác sĩ thực hiện cần có chuyên môn vững vàng và dày dặn kinh nghiệm. Do đó, đây là kỹ thuật thường được áp dụng tại các bệnh viện lớn.

Đặt catheter tĩnh mạch trung tâm là một kỹ thuật xâm lấn mang lại nhiều ưu điểm vượt trội cho quá trình điều trị bệnh.

Ưu điểm của phương pháp đặt catheter tĩnh mạch trung tâm

So với đường truyền tĩnh mạch ngoại vi, đặt catheter tĩnh mạch trung tâm mang lại nhiều ưu điểm nổi bật cả về hiệu quả điều trị lẫn độ an toàn cho bệnh nhân.

Duy trì đường truyền ổn định dài ngày

Đặt catheter tĩnh mạch trung tâm cho phép duy trì đường truyền trong nhiều tuần đến vài tháng mà không cần thay mới thường xuyên như đường ngoại vi. Điều này đặc biệt hữu ích ở các bệnh nhân điều trị nội trú kéo dài, hóa trị liệu ung thư, nuôi dưỡng tĩnh mạch toàn phần,…

Truyền được các thuốc có tính kích ứng cao

Do catheter nằm trong tĩnh mạch trung tâm lớn, dòng máu lưu thông mạnh nên có thể truyền các thuốc có pH bất thường hoặc nồng độ cao (như noradrenaline, calcium chloride, TPN…) mà không gây hoại tử mô nếu rò rỉ.

Lấy máu nhiều lần mà không cần chọc kim loại nhiều

Đặt catheter tĩnh mạch trung tâm cho phép lấy máu nhiều lần trong ngày để xét nghiệm mà không cần tổn thương tĩnh mạch ngoại vi. Phương pháp này rất hữu ích trong hồi sức hoặc điều trị bệnh lý huyết học.

Hạn chế biến chứng nhờ siêu âm hướng dẫn

Ngày nay, hầu hết các thủ thuật đặt catheter tĩnh mạch trung tâm đều sử dụng siêu âm hướng dẫn tại chỗ giúp dễ dàng xác định chính xác vị trí tĩnh mạch, tránh đâm nhầm động mạch hoặc chọc xuyên và tối ưu vị trí đầu catheter trong lòng tĩnh mạch trung tâm.

Ứng dụng cao trong các thủ thuật chuyên sâu

Đặt catheter tĩnh mạch trung tâm là đường vào bắt buộc trong nhiều kỹ thuật chuyên sâu như đo áp lực tĩnh mạch trung tâm, lọc máu cấp cứu, chạy thận nhân tạo, đặt máy tạo nhịp tạm thời, khử rung, đặt bộ lọc tĩnh mạch chủ dưới, can thiệp huyết khối phổi.

Với những ưu điểm vượt trội kể trên, phương pháp đặt catheter tĩnh mạch giúp bệnh nhân yên tâm hơn trong quá trình điều trị. Cách thực hiện đặt catheter khá phức tạp, đòi hỏi bác sĩ thực hiện phải có chuyên môn cao và tuân thủ nghiêm ngặt quy trình vô khuẩn. Nhưng khi được thực hiện đúng kỹ thuật, đây là phương pháp rất an toàn và có độ chính xác cao.

Bác sĩ sẽ sử dụng phương pháp đặt catheter tĩnh mạch trung tâm cho bệnh nhân khi điều trị bệnh dài ngày.

Khi nào nên và không nên đặt catheter tĩnh mạch trung tâm?

Như đã phân tích ở trên, kỹ thuật đặt catheter tĩnh mạch trung tâm thường áp dụng để phục vụ công tác cấp cứu, điều trị bệnh lâu dài, bác sĩ cũng có thể cân nhắc và tiến hành đặt catheter tĩnh mạch trung tâm, truyền dịch hoặc thuốc cho người bệnh.

Kỹ thuật đặt catheter tĩnh mạch trung tâm thường được chỉ định trong các trường hợp người bệnh cần:

• Truyền dinh dưỡng tĩnh mạch toàn phần (TPN): Áp dụng cho bệnh nhân không thể ăn qua đường tiêu hóa, chẳng hạn như người mắc bệnh lý nặng, nhiễm trùng, ung thư, sau phẫu thuật đường tiêu hóa…
• Điều trị nội trú dài ngày: Dùng để truyền dịch, thuốc hoặc hóa chất liên tục trong thời gian dài.
• Lấy máu xét nghiệm nhiều lần trong ngày: Giúp hạn chế tổn thương tĩnh mạch ngoại vi do chọc kim lặp lại.
• Truyền thuốc tác động trực tiếp tới tim: Đặc biệt trong điều trị các bệnh tim mạch nặng.
• Lọc máu hoặc chạy thận nhân tạo: Đặt catheter là bước cần thiết để đảm bảo lưu lượng máu phù hợp trong suốt quá trình lọc.

Nhờ các công dụng trên, đặt catheter tĩnh mạch trung tâm được đánh giá là một công cụ hỗ trợ hiệu quả trong điều trị, đặc biệt ở các khoa hồi sức, cấp cứu và ung bướu.

Bên cạnh đó, đặt catheter tĩnh mạch trung tâm có chống chỉ định và thận trọng với một số trường hợp. Tuy hiệu quả cao nhưng không phải bệnh nhân nào cũng phù hợp để đặt catheter tĩnh mạch trung tâm. 

Bác sĩ sẽ không tiến hành kỹ thuật này nếu:

• Bệnh nhân có rối loạn đông máu chưa được kiểm soát
• Có huyết khối tại vị trí dự kiến đặt catheter
• Tiểu cầu thấp (dưới 60.000/mm³): Làm tăng nguy cơ chảy máu trong và sau thủ thuật
• Nhiễm trùng tại vị trí đặt catheter hoặc vùng lân cận

Trong các trường hợp này, bác sĩ có thể đề xuất các vị trí thay thế để đặt catheter ngoại vi trung tâm, thường tại tay hoặc ngực, nhằm đảm bảo an toàn và vẫn đáp ứng được nhu cầu điều trị.

Trước khi thực hiện thủ thuật, bệnh nhân nên được tư vấn đầy đủ về lợi ích, nguy cơ và cách chăm sóc catheter. Việc hiểu rõ giúp người bệnh chủ động phối hợp trong điều trị và phòng tránh các biến chứng không mong muốn.

Nếu bệnh nhân có tiền sử về rối loạn đông máu, cần báo cho bác sĩ biết trước khi đặt catheter tĩnh mạch trung tâm.

Một số lưu ý dành cho người bệnh trước và sau khi đặt catheter tĩnh mạch trung tâm

Mặc dù có nhiều ưu điểm, đặt catheter tĩnh mạch trung tâm vẫn tiềm ẩn một số rủi ro, đặc biệt nếu không được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, người bệnh cũng không nên quá hoang mang, trước khi đặt catheter, bác sĩ sẽ giải thích chi tiết cho người bệnh về ưu điểm, rủi ro và quy trình thực hiện cụ thể và chi tiết. Từ đó, bệnh nhân sẽ ra quyết định có thực hiện hay không thực hiện phương pháp này và nếu đồng ý, người bệnh sẽ được yêu cầu ký vào giấy xác nhận. 

Sau đây là một số lưu ý dành cho người bệnh trước và sau khi đặt catheter tĩnh mạch trung tâm.

Biến chứng có thể gặp

• Nhiễm trùng tại chỗ hoặc nhiễm trùng huyết: Do vi khuẩn xâm nhập từ da hoặc qua cổng catheter
• Huyết khối tĩnh mạch: Do phản ứng viêm quanh catheter hoặc bệnh lý nền
• Tràn khí màng phổi: Thường gặp khi đặt qua tĩnh mạch dưới đòn
• Rối loạn nhịp tim: Nếu đầu catheter đi quá sâu vào buồng nhĩ
• Tắc catheter: Do cặn thuốc, máu đông hoặc sai tư thế bệnh nhân

Quy trình thực hiện và những điều cần biết

• Thời gian đặt catheter trung bình khoảng 30–60 phút
• Bệnh nhân được gây tê tại chỗ và theo dõi liên tục trong suốt quá trình
• Trước thủ thuật, bác sĩ sẽ giải thích và yêu cầu bệnh nhân ký cam kết đồng ý thực hiện
• Sau khi đặt, bệnh nhân cần chụp X-quang ngực kiểm tra vị trí catheter và phát hiện sớm biến chứng

Hướng dẫn sau thủ thuật

• Tránh vận động mạnh hoặc va chạm vùng đặt catheter
• Giữ băng gạc sạch và khô, thay băng theo hướng dẫn của nhân viên y tế
• Không tự ý tháo hoặc di chuyển catheter
• Báo ngay cho bác sĩ khi có các dấu hiệu bất thường như sốt, sưng đỏ, đau tại vị trí đặt, khó thở, mệt mỏi
  

Tái khám và kiểm tra định kỳ

Người bệnh cần tái khám định kỳ để kiểm tra tình trạng catheter, đánh giá khả năng lưu thông, phát hiện sớm các dấu hiệu nhiễm trùng hoặc tắc nghẽn, đảm bảo an toàn trong suốt thời gian sử dụng.

Mặc dù có nhiều ưu điểm, đặt catheter tĩnh mạch trung tâm vẫn tiềm ẩn một số rủi ro, đặc biệt nếu không được chăm sóc đúng cách

Có nên theo học chương trình Bác sĩ Y khoa – Điều dưỡng của VinUni?

Hy vọng rằng những thông tin trên đã giúp bạn hiểu rõ hơn về vai trò và lợi ích của kỹ thuật đặt catheter tĩnh mạch trung tâm trong chăm sóc và điều trị bệnh. Đây là một thủ thuật phức tạp, đòi hỏi kiến thức chuyên môn vững vàng và kinh nghiệm lâm sàng cao. Vì vậy, bệnh nhân nên thực hiện tại các cơ sở y tế lớn, nơi có đội ngũ chuyên môn giàu kinh nghiệm và trang thiết bị hiện đại. Việc thăm khám định kỳ tại các bệnh viện uy tín cũng đóng vai trò quan trọng trong việc theo dõi và xử lý kịp thời các biến chứng có thể xảy ra.

Đặt catheter tĩnh mạch trung tâm đồng thời cũng là ví dụ điển hình cho tầm quan trọng của kiến thức giải phẫu học trong thực hành y khoa. Việc nắm vững cấu trúc cơ thể, từ vị trí tĩnh mạch trung tâm, mối liên quan giữa khí quản, phổi và tim chính là nền tảng để bác sĩ và điều dưỡng đưa ra chẩn đoán chính xác, xử lý hiệu quả các tình huống cấp cứu như dị vật đường thở, suy hô hấp hay tai biến mạch máu.

Hiểu được tầm quan trọng của những kiến thức nền tảng đó, chương trình Bác sĩ Y khoa tại Trường Đại học VinUni được thiết kế theo chuẩn quốc tế, tích hợp kiến thức học thuật với kỹ năng lâm sàng, tư duy nghiên cứu và đạo đức nghề nghiệp. Sinh viên được rèn luyện từ các môn cơ bản như giải phẫu học, sinh lý học đến kỹ năng thực hành như đặt catheter, phẫu thuật cơ bản và xử trí cấp cứu. Đặc biệt, VinUni hợp tác chiến lược với Đại học Pennsylvania – một trong những đại học tại Hoa Kỳ, mang đến môi trường học thuật tiên tiến, nơi sinh viên được định hướng trở thành bác sĩ chuyên nghiệp, thấu cảm và có khả năng ứng dụng những đổi mới sáng tạo.

Chương trình Bác sĩ Y khoa tại Trường Đại học VinUni được thiết kế theo chuẩn quốc tế.

Song song đó, nếu bạn có đam mê chăm sóc sức khỏe cộng đồng, hỗ trợ bác sĩ trong chăm sóc bệnh nhân và xử lý các tình huống y tế, thì chương trình Cử nhân Điều dưỡng tại VinUni là một lựa chọn lý tưởng. Sinh viên điều dưỡng không chỉ được đào tạo về kỹ năng chuyên môn như theo dõi dấu hiệu sinh tồn, chăm sóc hô hấp, hỗ trợ đặt catheter, mà còn đóng vai trò trung tâm trong công tác phòng bệnh, tư vấn sức khỏe và phục hồi chức năng. 

Với chương trình đào tạo hợp tác cùng Đại học Pennsylvania, sinh viên tốt nghiệp sẽ có nền tảng vững chắc để phát triển sự nghiệp không chỉ tại Việt Nam mà còn trên trường quốc tế.

Xem thêm: Cách trị đau răng, giảm nhức răng hết nhanh, hiệu quả tại nhà