Rối loạn thần kinh thực vật – Nguyên nhân, triệu chứng và cách kiểm soát

Rối loạn thần kinh thực vật gây ra nhiều triệu chứng như tim đập nhanh, chóng mặt, khó thở, ảnh hưởng lớn đến cuộc sống. Tình trạng này thường do căng thẳng, rối loạn nội tiết hoặc bệnh lý nền. Hiểu rõ nguyên nhân và cách điều trị sẽ giúp kiểm soát bệnh hiệu quả. 

Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân, dấu hiệu cũng như cách điều trị rối loạn thần kinh thực vật.

Rối loạn thần kinh thực vật khiến nhiều người gặp khó khăn trong việc điều hòa thân nhiệt, dễ đổ mồ hôi hoặc cảm thấy lạnh bất thường

Rối loạn thần kinh thực vật là gì?

Rối loạn thần kinh thực vật (Autonomic Nervous System Dysfunction hay Dysautonomia) là tình trạng rối loạn chức năng của hệ thần kinh tự chủ – một phần của hệ thần kinh chịu trách nhiệm kiểm soát các hoạt động vô thức của cơ thể như nhịp tim, huyết áp, tiêu hóa, hô hấp, thân nhiệt và bài tiết. 

Khi hệ thần kinh thực vật bị rối loạn, cơ thể mất khả năng điều hòa tự động, dẫn đến nhiều triệu chứng khác nhau ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

Rối loạn thần kinh thực vật không phải là một bệnh lý riêng biệt mà thường là hậu quả của một số bệnh lý nền hoặc tổn thương thần kinh. Tình trạng này có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi nhưng phổ biến hơn ở những người bị căng thẳng kéo dài, mắc các bệnh lý mãn tính hoặc có tổn thương hệ thần kinh.

Có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến rối loạn thần kinh thực vật, bao gồm:

• Căng thẳng, lo âu kéo dài: Stress là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây mất cân bằng hệ thần kinh thực vật. Áp lực công việc, cuộc sống, các sang chấn tâm lý có thể làm tăng hoạt động của hệ giao cảm, gây ra các triệu chứng như tim đập nhanh, hồi hộp, khó thở, đổ mồ hôi nhiều.
• Bệnh lý thần kinh: Các bệnh như Parkinson, tiểu đường, xơ cứng bì, bệnh Alzheimer có thể làm tổn thương hệ thần kinh thực vật.
• Tổn thương cột sống hoặc chấn thương não: Chấn thương do tai nạn hoặc bệnh lý về cột sống có thể ảnh hưởng đến chức năng của hệ thần kinh tự chủ.
• Mất cân bằng nội tiết tố: Các rối loạn về nội tiết như rối loạn tuyến giáp, suy thượng thận, mãn kinh ở phụ nữ có thể làm rối loạn hệ thần kinh thực vật.
• Dùng thuốc kéo dài: Một số loại thuốc điều trị cao huyết áp, trầm cảm hoặc an thần có thể làm ảnh hưởng đến hệ thần kinh tự chủ.
• Rối loạn giấc ngủ: Thiếu ngủ hoặc giấc ngủ kém chất lượng cũng là một yếu tố làm tăng nguy cơ rối loạn thần kinh thực vật.

13 triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật

Triệu chứng của rối loạn thần kinh thực vật

Rối loạn thần kinh thực vật có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan khác nhau, dẫn đến các triệu chứng đa dạng và đôi khi bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Dưới đây là một số triệu chứng phổ biến:

• Triệu chứng tim mạch: Nhịp tim nhanh hoặc chậm bất thường, huyết áp dao động thất thường, cảm giác hồi hộp, tim đập mạnh dù không có hoạt động thể chất mạnh.
• Triệu chứng hô hấp: Khó thở, cảm giác bị nghẹt thở, hụt hơi dù không mắc các bệnh phổi.
• Triệu chứng tiêu hóa: Buồn nôn, chán ăn, đầy hơi, táo bón hoặc tiêu chảy kéo dài mà không tìm ra nguyên nhân rõ ràng.
• Triệu chứng thần kinh: Đau đầu, chóng mặt, hoa mắt, mất tập trung, trí nhớ kém, dễ cáu gắt.
• Triệu chứng tiết niệu – sinh dục: Tiểu tiện khó khăn, tiểu nhiều lần, rối loạn cương dương ở nam giới, giảm ham muốn tình dục.
• Triệu chứng da và điều hòa nhiệt độ: Đổ mồ hôi quá nhiều hoặc quá ít, da tái nhợt hoặc đỏ bừng không rõ lý do, thân nhiệt thất thường.

Các triệu chứng có thể xuất hiện đơn lẻ hoặc kết hợp với nhau, gây ảnh hưởng lớn đến cuộc sống hàng ngày của người bệnh.

Rối loạn thần kinh thực vật không đe dọa trực tiếp đến tính mạng nhưng nếu không được điều trị kịp thời, nó có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng như:

• Huyết áp không ổn định, làm tăng nguy cơ đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim.
• Rối loạn tiêu hóa kéo dài dẫn đến suy dinh dưỡng, thiếu hụt vitamin và khoáng chất.
• Mất ngủ mãn tính, ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và thể chất.
• Suy giảm chức năng tình dục, ảnh hưởng đến hạnh phúc gia đình và chất lượng cuộc sống.
• Ảnh hưởng đến hiệu suất công việc và học tập do suy giảm trí nhớ, mất tập trung.

Rối loạn thần kinh thực vật có thể gây rối loạn giấc ngủ, khiến người bệnh khó ngủ hoặc thức giấc nhiều lần trong đêm

Cách điều trị rối loạn thần kinh thực vật

Việc điều trị rối loạn thần kinh thực vật phụ thuộc vào nguyên nhân cụ thể, nhưng nhìn chung có thể áp dụng một số phương pháp sau đây.

Thay đổi lối sống

• Quản lý căng thẳng: Tập thiền, yoga, hít thở sâu hoặc tham gia các hoạt động giúp thư giãn tinh thần như nghe nhạc, đọc sách.
• Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn đủ chất dinh dưỡng, bổ sung thực phẩm giàu omega-3, vitamin nhóm B, magie để hỗ trợ hệ thần kinh. Hạn chế caffeine, rượu bia và đồ ăn nhiều dầu mỡ.
• Tập thể dục thường xuyên: Các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, bơi lội, đạp xe giúp tăng cường tuần hoàn máu, giảm căng thẳng và cải thiện chức năng thần kinh.
• Ngủ đủ giấc: Duy trì thời gian ngủ hợp lý, tránh sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ để có giấc ngủ sâu và chất lượng hơn.

Sử dụng thuốc (khi cần thiết)

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể kê đơn thuốc để giúp điều chỉnh hệ thần kinh thực vật như:

• Thuốc an thần nhẹ để giảm căng thẳng và lo âu.
• Thuốc điều chỉnh huyết áp nếu bệnh nhân có tình trạng huyết áp dao động thất thường.
• Thuốc tăng cường tuần hoàn não nếu bệnh nhân bị chóng mặt, mất tập trung.
  Tuy nhiên, việc dùng thuốc cần tuân theo hướng dẫn của bác sĩ để tránh tác dụng phụ.

Trị liệu tâm lý

Nếu rối loạn thần kinh thực vật liên quan đến lo âu hoặc trầm cảm, người bệnh có thể cần tham gia các liệu pháp tâm lý để cải thiện tình trạng tinh thần, từ đó giúp cân bằng hệ thần kinh tự chủ.

Điều trị nguyên nhân gốc rễ

Nếu rối loạn thần kinh thực vật do bệnh lý nền như tiểu đường, Parkinson, tuyến giáp thì việc điều trị bệnh gốc sẽ giúp cải thiện các triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật.

Rối loạn thần kinh thực vật là tình trạng mất cân bằng trong hoạt động của hệ thần kinh tự chủ, gây ra nhiều triệu chứng ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Mặc dù không phải là bệnh nguy hiểm trực tiếp nhưng nếu không được kiểm soát thì nó có thể dẫn đến nhiều vấn đề nghiêm trọng về tim mạch, tiêu hóa, giấc ngủ và sức khỏe tinh thần.

Việc duy trì lối sống lành mạnh, quản lý căng thẳng tốt và điều trị kịp thời là chìa khóa để kiểm soát rối loạn thần kinh thực vật hiệu quả. Nếu bạn có các triệu chứng kéo dài và ảnh hưởng đến cuộc sống, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để có hướng điều trị phù hợp.

Rối loạn thần kinh thực vật có thể làm suy giảm chất lượng cuộc sống, khiến người bệnh luôn trong trạng thái mệt mỏi và lo lắng kéo dài

Trường đào tạo ngành Điều dưỡng uy tín và chất lượng nhất hiện nay

Nếu bạn muốn trở thành một Điều dưỡng viên chuyên nghiệp và có khả năng hỗ trợ điều trị các bệnh lý phức tạp như rối loạn thần kinh thực vật thì việc lựa chọn môi trường đào tạo phù hợp là vô cùng quan trọng. 

Rối loạn thần kinh thực vật là một bệnh lý ảnh hưởng đến hệ thần kinh tự động, gây ra nhiều triệu chứng khó chịu như hồi hộp, khó thở, chóng mặt, rối loạn giấc ngủ và ảnh hưởng lớn đến chất lượng sống của bệnh nhân. Một Điều dưỡng viên giỏi không chỉ hỗ trợ bác sĩ trong việc theo dõi, chăm sóc bệnh nhân mà còn hướng dẫn họ cách điều chỉnh thói quen sinh hoạt để kiểm soát bệnh tốt hơn.

Tại trường Đại học VinUni, sinh viên theo học chương trình Cử nhân Điều dưỡng được tiếp cận với chương trình đào tạo hiện đại, cập nhật những phương pháp điều trị tiên tiến nhất. Đặc biệt, với các bệnh nhân mắc rối loạn thần kinh thực vật, Điều dưỡng viên đóng vai trò quan trọng trong việc tư vấn về chế độ dinh dưỡng, luyện tập, kiểm soát căng thẳng và giúp họ duy trì lối sống lành mạnh. Ngoài việc học lý thuyết, sinh viên còn được thực hành trong môi trường bệnh viện chuyên nghiệp, trực tiếp quan sát và tham gia chăm sóc bệnh nhân thực tế.

Sinh viên Cử nhân Điều dưỡng trường Đại học VinUni được đào tạo để trở thành những chuyên gia chăm sóc sức khỏe tận tâm và chuyên nghiệp

Không chỉ tập trung vào điều trị triệu chứng, sinh viên chương trình Cử nhân Điều dưỡng tại trường Đại học VinUni còn được rèn luyện tư duy phản biện, khả năng xử lý tình huống nhanh nhạy và tinh thần nhân ái trong chăm sóc sức khỏe. Điều này đặc biệt quan trọng khi hỗ trợ điều trị các bệnh mạn tính như rối loạn thần kinh thực vật, nơi mà yếu tố tâm lý và lối sống có ảnh hưởng lớn đến hiệu quả điều trị.

Nếu bạn muốn theo đuổi ngành Điều dưỡng trong môi trường hiện đại, có cơ hội học tập và thực hành bài bản, đồng thời góp phần hỗ trợ bệnh nhân kiểm soát và cải thiện tình trạng sức khỏe thì trường Đại học VinUni sẽ là bệ phóng lý tưởng giúp bạn phát triển sự nghiệp trong lĩnh vực này.