Rối loạn cảm xúc lưỡng cực: Nguyên nhân, triệu chứng cách điều trị bạn nên biết

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực hay còn gọi là rối loạn hưng – trầm cảm, là một trong những dạng rối loạn tâm thần phổ biến nhưng thường bị hiểu lầm trong cộng đồng. Người mắc bệnh này trải qua những biến đổi tâm trạng cực đoan, từ trạng thái phấn khích quá mức đến trầm cảm sâu sắc, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống và các mối quan hệ xung quanh. Việc nhận biết sớm nguyên nhân, triệu chứng và có hướng điều trị, phòng bệnh phù hợp đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát và cải thiện tình trạng bệnh lý này.

Khái niệm về rối loạn cảm xúc lưỡng cực

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực là gì?

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực (Bipolar Disorder) là một rối loạn tâm thần đặc trưng bởi sự thay đổi bất thường giữa hai trạng thái cảm xúc đối lập: hưng cảm (manic) và trầm cảm (depression). Người mắc rối loạn này có thể trải qua những giai đoạn phấn khích quá mức, đầy năng lượng, nói nhiều, dễ cáu gắt hoặc có hành vi bốc đồng (gọi là giai đoạn hưng cảm), xen kẽ với những giai đoạn u sầu, mất hứng thú, mệt mỏi, cảm giác tội lỗi hoặc vô vọng (gọi là giai đoạn trầm cảm).

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực không chỉ ảnh hưởng đến tâm trạng mà còn làm suy giảm chức năng làm việc, học tập và các mối quan hệ xã hội. Đây là một bệnh lý mạn tính, nhưng với sự can thiệp y khoa đúng cách như dùng thuốc, trị liệu tâm lý và hỗ trợ xã hội, người bệnh có thể kiểm soát tốt các triệu chứng và sống một cuộc sống ổn định.

Nguyên nhân gây ra rối loạn cảm xúc lưỡng cực

Rối loạn lưỡng cực là một dạng rối loạn tâm thần phổ biến, tuy nhiên đến nay, nguyên nhân chính xác dẫn đến tình trạng này vẫn còn là một ẩn số đối với giới y học. Các chuyên gia và nhà nghiên cứu vẫn đang tiếp tục tìm hiểu để xác định rõ lý do tại sao một số người lại phát triển chứng bệnh này. Một số yếu tố được cho là có liên quan đến sự khởi phát rối loạn lưỡng cực gồm:

Yếu tố di truyền và sinh học

Những người có người thân trong gia đình từng mắc rối loạn lưỡng cực, đặc biệt là rối loạn lưỡng cực loại II, thường có nguy cơ cao hơn so với người bình thường. Bên cạnh đó, các yếu tố di truyền còn có thể ảnh hưởng đến độ tuổi xuất hiện triệu chứng đầu tiên của bệnh.

Ngoài ra, một số nghiên cứu cũng chỉ ra rằng sự mất cân bằng của các chất dẫn truyền thần kinh hoặc hormone trong não bộ có thể góp phần làm rối loạn tâm trạng và hành vi, từ đó dẫn đến tình trạng rối loạn lưỡng cực.

Tác động từ môi trường và các biến cố tâm lý

Các yếu tố bên ngoài như môi trường sống, áp lực công việc, biến cố trong đời sống cá nhân (mất mát người thân, thất nghiệp, ly hôn, v.v.) có thể là nguyên nhân kích hoạt cơn rối loạn đầu tiên ở người có sẵn nguy cơ. Những căng thẳng tâm lý này được cho là gây ra những thay đổi lâu dài trong chức năng hoạt động của não, ảnh hưởng đến hệ thống dẫn truyền thần kinh và làm suy giảm số lượng tế bào thần kinh, từ đó làm trầm trọng hơn tình trạng bệnh.

Nguyên nhân của bệnh rối loạn lưỡng cực

Các triệu chứng điển hình của rối loạn cảm xúc lưỡng cực

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực là một tình trạng tâm thần phức tạp, với biểu hiện thường dễ nhầm lẫn với các rối loạn tâm lý khác, đặc biệt là trầm cảm. Việc nhận biết chính xác các triệu chứng là yếu tố then chốt để phân biệt bệnh lý này với những rối loạn tương tự, từ đó có hướng điều trị phù hợp. Căn bệnh này thường diễn tiến qua hai giai đoạn đối lập: hưng cảm và trầm cảm.

Biểu hiện trong giai đoạn hưng cảm

Ở giai đoạn này, người bệnh thường có tâm trạng phấn khởi quá mức, hoạt động không ngừng nghỉ và có những hành vi thiếu kiểm soát. Một số dấu hiệu điển hình gồm:

• Tăng động và năng lượng dư thừa: Người bệnh ngủ rất ít nhưng vẫn cảm thấy tràn đầy năng lượng.
• Nói nhiều, nói nhanh: Tư duy diễn ra nhanh chóng khiến họ nói liên tục, đôi khi không rõ ý, không hoàn chỉnh câu.
• Hành vi bốc đồng: Có thể đưa ra các quyết định thiếu cân nhắc như chi tiêu hoang phí, đầu tư mạo hiểm hoặc thực hiện các kế hoạch không thực tế.
• Tự tin thái quá: Cảm thấy mình có khả năng đặc biệt, dễ dàng thành công và không ngại thách thức.
• Tâm trạng dao động mạnh: Dễ vui, dễ kích động hoặc nổi nóng không rõ lý do, đôi khi trêu chọc người khác không đúng lúc.
• Suy nghĩ dồn dập: Ý tưởng xuất hiện liên tục khiến người bệnh không thể kiểm soát mạch suy nghĩ.
• Gia tăng ham muốn: Bao gồm cả ăn uống nhiều hơn, tăng ham muốn tình dục và khó kiểm soát hành vi liên quan.

Các hành vi trong giai đoạn này nếu không được kiểm soát có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng về mặt tài chính, xã hội hoặc sức khỏe cá nhân.

Biểu hiện trong giai đoạn trầm cảm

Trái ngược với hưng cảm, giai đoạn trầm cảm khiến người bệnh rơi vào trạng thái u uất, mất năng lượng và không còn hứng thú với cuộc sống. Các triệu chứng thường gặp gồm:

• Tâm trạng buồn bã kéo dài: Cảm thấy trống rỗng, buồn phiền mà không rõ nguyên nhân và không thể tìm thấy niềm vui trong bất kỳ hoạt động nào.
• Tự ti và mặc cảm: Luôn cảm thấy mình kém cỏi, có lỗi, bi quan về quá khứ và mất niềm tin vào tương lai.
• Ý nghĩ tiêu cực: Cảm thấy tuyệt vọng, không lối thoát, có thể nảy sinh ý định hoặc hành vi tự tử.
• Suy giảm năng lượng: Không còn sức lực để làm việc, mất hứng thú với các hoạt động thường ngày.
• Thay đổi thói quen ăn uống và ngủ nghỉ: Có thể ăn ít hoặc bỏ bữa, mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều nhưng vẫn mệt mỏi.
• Giảm khả năng tập trung: Tư duy chậm, khó tập trung, hay quên và phản ứng chậm chạp.
• Suy giảm hoạt động tình dục: Ở phụ nữ có thể kèm theo rối loạn kinh nguyệt.

Mặc dù tỷ lệ mắc rối loạn lưỡng cực giữa nam và nữ là tương đương, nhưng biểu hiện lâm sàng lại có sự khác biệt rõ rệt:

• Nam giới thường gặp nhiều giai đoạn hưng cảm hơn và có xu hướng sử dụng các chất kích thích như rượu, thuốc lá, ma túy trong giai đoạn này.
• Nữ giới có xu hướng trải qua nhiều đợt trầm cảm hơn so với nam giới.
• Nam giới ít đi khám bệnh dẫn đến việc phát hiện bệnh muộn và tỷ lệ tự tử cao hơn.

Dấu hiệu nhận biết bệnh rối loạn lưỡng cực

Phương pháp điều trị rối loạn lưỡng cực

Rối loạn lưỡng cực là một bệnh lý tâm thần mãn tính, hiện chưa có phương pháp điều trị dứt điểm. Tuy nhiên, nếu được chẩn đoán đúng và điều trị kịp thời, người bệnh vẫn có thể kiểm soát triệu chứng và duy trì cuộc sống ổn định.

Việc thăm khám tại các cơ sở y tế chuyên khoa là điều cần thiết đối với người mắc rối loạn lưỡng cực. Sau khi tiến hành đánh giá lâm sàng, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện một số xét nghiệm cận lâm sàng như xét nghiệm máu, nhằm loại trừ khả năng triệu chứng đến từ các bệnh lý thực thể khác.

Khi đã có chẩn đoán xác định, bác sĩ sẽ lên phác đồ điều trị phù hợp. Trong nhiều trường hợp, thuốc chứa hoạt chất lithium sẽ được kê đơn nhằm giúp ổn định cảm xúc và phòng ngừa các cơn hưng cảm hoặc trầm cảm tái phát. Người bệnh có thể cần dùng thuốc trong thời gian dài, thậm chí suốt đời nếu tình trạng bệnh tiến triển phức tạp.

Bên cạnh điều trị bằng thuốc, liệu pháp tâm lý đóng vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi. Thông qua các buổi trị liệu, bác sĩ tâm lý sẽ hỗ trợ người bệnh kiểm soát hành vi, nhận diện suy nghĩ tiêu cực và xây dựng chiến lược thích ứng lành mạnh với những cảm xúc tiêu cực.

Ngoài ra, việc xây dựng một lối sống khoa học là yếu tố không thể thiếu trong quá trình điều trị. Người bệnh cần duy trì thói quen ngủ đủ giấc và đúng giờ, tránh xa các chất kích thích như rượu, bia, cà phê; đồng thời nên tích cực tham gia vào các hoạt động cộng đồng để tăng cường kết nối xã hội và hạn chế cảm giác cô lập hay tự ti.

Cách điều trị rối loạn lưỡng cực

Ngành Quản trị Kinh doanh nên học ở đâu uy tín và chất lượng?

Trong bối cảnh công nghệ số và thương mại điện tử phát triển mạnh mẽ, ngành Quản trị Kinh doanh cũng đang không ngừng đổi mới để bắt kịp xu thế toàn cầu. Do đó, để theo học tốt ngành học này, sinh viên cần hiểu rõ bản chất của Quản trị Kinh doanh cũng như lựa chọn môi trường đào tạo uy tín và hiện đại. Hiện nay, Trường Đại học VinUni được xem là một trong những điểm đến lý tưởng cho những ai muốn theo đuổi ngành Quản trị Kinh doanh chất lượng cao.

VinUni nổi bật với hệ thống cơ sở vật chất hiện đại bậc nhất tại Việt Nam, tạo điều kiện học tập tối ưu cho sinh viên. Đặc biệt, VinUni hợp tác chiến lược với hai trường Đại học danh tiếng thế giới là Trường Kinh doanh Cornell SC Johnson (thuộc Đại học Cornell) và Đại học Pennsylvania. Nhờ chương trình đào tạo mang tính quốc tế, sinh viên không chỉ được trang bị kiến thức chuyên sâu mà còn được định hình tư duy lãnh đạo và tinh thần khởi nghiệp vững vàng. Đây chính là nền tảng giúp các bạn trẻ tự tin xây dựng con đường sự nghiệp riêng và trở thành những nhà quản trị xuất sắc trong tương lai.

Lợi thế khi trở thành sinh viên VinUni

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực không phải là dấu chấm hết cho cuộc sống khỏe mạnh và ý nghĩa. Với sự hiểu biết đúng đắn, sự hỗ trợ từ gia đình, cộng đồng và can thiệp y tế kịp thời, người bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát được tình trạng của mình và duy trì cuộc sống bình thường. Hy vọng với những thông tin mà VinUni vừa chia sẻ trong bài viết, đã giúp bạn có cái nhìn rõ ràng hơn về căn bệnh này, đồng thời trang bị thêm kiến thức để bảo vệ sức khỏe tâm thần cho bản thân và những người xung quanh.