Nhiễm trùng đường hô hấp: Triệu chứng, nguyên nhân và cách phòng ngừa
02/03/2025
Nhiễm trùng đường hô hấp là gì?
Nhiễm trùng đường hô hấp (RTI – Respiratory Tract Infections) là tình trạng nhiễm trùng xảy ra ở các bộ phận liên quan đến hô hấp, bao gồm mũi, xoang, cổ họng, phế quản, hoặc phổi. Nguyên nhân chủ yếu của tình trạng này là do virus, vi khuẩn hoặc nấm gây bệnh. Nhiễm trùng đường hô hấp rất dễ lây lan qua tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp, trong đó cảm lạnh thông thường là dạng phổ biến nhất. Phần lớn các trường hợp nhiễm trùng hô hấp sẽ tự hồi phục mà không cần điều trị y tế.
Tuy nhiên, một số dạng nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như viêm phổi, suy hô hấp, ảnh hưởng nặng đến sức khỏe và có thể gây tử vong. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO – World Health Organization), nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính là nguyên nhân gây gần 20% số ca tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi mỗi năm.
Nhiễm trùng đường hô hấp thường do virus, vi khuẩn hoặc nấm gây bệnh.
Các loại nhiễm trùng đường hô hấp
Nhiễm trùng đường hô hấp được phân thành hai loại chính: nhiễm trùng đường hô hấp trên (Upper Respiratory Tract Infection-URTI) và nhiễm trùng đường hô hấp dưới (Lower Respiratory Tract Infection-LRTI). Đường hô hấp trên bao gồm các bộ phận như mũi, xoang, cổ họng và tai. Còn đường hô hấp dưới bao gồm khí quản, phế quản, phổi và các cơ quan hô hấp sâu hơn.
Nhiễm trùng đường hô hấp trên (URTI)
Các chuyên gia y tế cho biết, nhiễm trùng đường hô hấp trên có thể gây ra các bệnh như viêm tai giữa, viêm họng, viêm amidan, viêm thanh quản, viêm xoang và cảm lạnh thông thường. Thời gian mắc bệnh thường diễn ra suốt quanh năm, nhưng phổ biến nhất vào mùa thu và mùa đông.
Trẻ em có xu hướng mắc bệnh nhiễm trùng đường hô hấp trên nhiều hơn do hệ miễn dịch chưa phát triển hoàn chỉnh, khiến khả năng chống lại vi khuẩn và virus không đủ mạnh. Các bệnh lý này thường tái phát nhiều lần trong năm, đối với người trưởng thành là 2-4 lần, còn trẻ em có thể lên đến 10 lần mỗi năm. Mặc dù bệnh không gây nguy hiểm nghiêm trọng, nhưng nó có thể làm giảm chất lượng cuộc sống và gây khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày. Trong một số trường hợp, nếu không được điều trị kịp thời, vi khuẩn có thể lan xuống đường hô hấp dưới, dẫn đến tình trạng nghiêm trọng hơn.
Nhiễm trùng đường hô hấp dưới (LRTI)
Nhiễm trùng đường hô hấp dưới là tình trạng nhiễm trùng tác động đến các bộ phận phía dưới thanh quản, có thể gây ra các bệnh như viêm phế quản cấp, viêm khí quản, viêm tiểu phế quản và viêm phổi. Trong đó, viêm phổi là bệnh nhiễm trùng nguy hiểm nhất, có thể đe dọa tính mạng người bệnh nếu không được điều trị đúng cách.
So với nhiễm trùng đường hô hấp trên, các trường hợp nhiễm trùng đường hô hấp dưới thường nghiêm trọng và kéo dài hơn. Điều này có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt ở trẻ em và người cao tuổi, thậm chí là tử vong nếu không được xử lý kịp thời.
Trẻ em dễ nhiễm trùng đường hô hấp trên nhiều.
Triệu chứng nhiễm trùng đường hô hấp có thể nhận biết
Hầu hết nhiễm trùng đường hô hấp gây ra triệu chứng viêm long đường hô hấp trên đầu tiên, sau có thể tấn công vào các cơ quan hô hấp sâu hơn trong cơ thể như phổi, xoang,… Cụ thể, những triệu chứng nhiễm bệnh nhiễm trùng đường hô hấp thường gặp như:
Triệu chứng của nhiễm trùng đường hô hấp trên
Nhiễm trùng đường hô hấp trên thường đi kèm với các triệu chứng như sau:
- Sổ mũi;
- Nghẹt mũi;
- Ho;
- Hắt hơi;
- Sốt (thường vào giai đoạn đầu của bệnh);
- Đau họng, đau tai;
- Thở khò khè;
Đối với trẻ nhỏ có thể đi kèm với các triệu chứng khác, bao gồm:
- Chán ăn;
- Bơ phờ, buồn ngủ;
- Giảm hứng thú với môi trường xung quanh;
- Cáu kỉnh.
Triệu chứng của nhiễm trùng đường hô hấp dưới
Nhiễm trùng đường hô hấp dưới thường đi kèm với các triệu chứng sau:
- Sốt cao;
- Ho nặng, ho có đờm, nôn ói;
- Khó thở, cảm thấy nặng và đau tức ngực;
- Mệt mỏi;
- Nhịp tim nhanh;
- Đau đầu, chóng mặt.
Những triệu chứng của nhiễm trùng đường hô hấp thường gặp.
Biện pháp phòng ngừa nhiễm trùng đường hô hấp
Tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, cách điều trị nhiễm trùng đường hô hấp có thể khác nhau. Hệ miễn dịch của cơ thể đóng vai trò rất quan trọng trong việc chống lại và đẩy lùi bệnh, vì vậy người bệnh cần chú ý nghỉ ngơi đầy đủ, ăn uống hợp lý và nâng cao sức đề kháng tự nhiên. Đối với những trường hợp bệnh nặng hoặc có nguy cơ biến chứng, việc điều trị bằng thuốc và các biện pháp hỗ trợ khác có thể cần thiết.
Nhiễm trùng đường hô hấp có khả năng lây lan nhanh chóng và có thể gây bùng phát dịch, đặc biệt đối với những người có hệ miễn dịch yếu. Vì vậy, phòng ngừa luôn là biện pháp quan trọng nhất.
Tuân thủ chế độ sinh hoạt khoa học là một trong những cách giúp tăng cường sức đề kháng, hỗ trợ phòng ngừa nhiễm trùng đường hô hấp hiệu quả. Để xây dựng một chế độ sinh hoạt khoa học cần phải được tạo lập từ các thói quen tích cực hàng ngày, cụ thể như:
- Chế độ dinh dưỡng cân bằng: Bổ sung đầy đủ vitamin, khoáng chất cho cơ thể để củng cố “hàng rào miễn dịch” một cách vững chắc. Một số thực phẩm giúp tăng cường sức đề kháng như cam, bông cải, rau xanh, trứng, sữa,…
- Chất lượng giấc ngủ: Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe, giúp cơ thể giảm thiểu căng thẳng, dung nạp lại năng lượng sau một ngày dài học tập và làm việc mệt mỏi. Vì vậy, bạn cần đảm bảo ngủ ngon và đủ giấc để cơ thể được nghỉ ngơi và hồi phục toàn diện. Để cải thiện chất lượng giấc ngủ, bạn nên tắt các thiết bị điện tử 1 – 2 tiếng trước khi ngủ, không uống cafe sau 2 giờ chiều, thư giãn trước khi ngủ như đọc sách, nghe nhạc nhẹ nhàng,…
- Uống đủ nước: Đảm bảo uống khoảng 2 lít nước mỗi ngày để quá trình trao đổi chất diễn ra hiệu quả.
- Hạn chế hút thuốc lá: Thuốc lá gây nhiễm trùng đường hô hấp nặng hơn ở người hút, ảnh hưởng cả người xung quanh, có thể dẫn đến bệnh viêm phổi, làm tăng nguy cơ tử vong.
- Luyện tập thể dục, thể thao: Rèn luyện thể dục, thể thao giúp cung cấp đủ oxy cho cơ thể đồng thời đào thải CO2 giúp cho phổi khỏe mạnh.
- Tránh đến nơi có dịch bệnh hô hấp hay tiếp xúc với người đang nhiễm bệnh khi không cần thiết.
Do tính lây nhiễm cao, người bệnh nhiễm trùng đường hô hấp cần được chăm sóc cẩn thận để tránh lây lan cho những người xung quanh. Bệnh nhân, người chăm sóc, gia đình và nhân viên y tế cần hiểu rõ về bệnh để cùng thực hiện các biện pháp phòng ngừa, theo dõi và giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm.
Để kiểm soát sự lây lan của các vi khuẩn, virus qua các hạt khí dung, người bệnh nên sử dụng thuốc điều trị theo chỉ định. Ngoài ra, các vật dụng cá nhân của bệnh nhân như khẩu trang, khăn tay và khăn mặt cần được làm sạch và khử trùng đúng cách, tránh tái sử dụng để giảm thiểu nguy cơ lây lan bệnh.
Đeo khẩu trang cũng là một biện pháp phòng ngừa nhiễm trùng đường hô hấp phổ biến.
