Ma trận BCG: hướng dẫn chi tiết từ lý thuyết đến thực hành

Trong thế giới kinh doanh, ma trận BCG là một công cụ phân tích chiến lược quan trọng, giúp các doanh nghiệp đánh giá và quản lý portofolio sản phẩm của mình một cách hiệu quả. Bài viết này sẽ cung cấp một cái nhìn tổng quan và chi tiết về BCG, từ lý thuyết đến thực hành, nhằm giúp bạn hiểu rõ hơn về cách áp dụng công cụ này để đạt được lợi ích tối đa cho doanh nghiệp của mình.

Ma trận BCG là một công cụ phân tích chiến lược do Boston Consulting Group (BCG) phát triển

Ma trận BCG là gì? 

Ma trận BCG là một công cụ phân tích chiến lược do Boston Consulting Group (BCG) phát triển. Nó được sử dụng để đánh giá hiệu suất của các đơn vị kinh doanh trong một công ty dựa trên hai yếu tố chính: tỷ lệ tăng trưởng thị trường và tỷ lệ thị phần của sản phẩm hoặc dịch vụ đó.

Ma trận BCG được chia làm 4 ô vuông cho 4 nhóm

Ma trận BCG chia các đơn vị kinh doanh thành bốn loại khác nhau:

• Stars (Ngôi sao): Các đơn vị trong nhóm này có tỷ lệ tăng trưởng thị trường cao và giữ được một tỷ lệ thị phần lớn. Chúng thường đòi hỏi đầu tư lớn để duy trì sự tăng trưởng và phát triển.
• Cash Cows (Bò sữa): Các đơn vị trong nhóm này có thị phần lớn trong một thị trường có tốc độ tăng trưởng thấp. Chúng tạo ra lượng tiền mặt ổn định và có thể được sử dụng để hỗ trợ các đơn vị khác trong công ty.
• Question Marks (Dấu hỏi): Các đơn vị trong nhóm này có tỷ lệ tăng trưởng thị trường cao nhưng chỉ chiếm ít thị phần. Chúng đòi hỏi nhiều sự đầu tư để phát triển và có thể trở thành “star” trong tương lai nếu được quản lý đúng cách.
• Dogs (Con Chó): Các đơn vị trong nhóm này có thị phần thấp trong thị trường tăng trưởng chậm. Chúng không tạo ra lợi nhuận đủ lớn để đầu tư hoặc phát triển và thường xem xét việc loại bỏ hoặc thu nhỏ chúng.

Bằng cách phân loại các đơn vị kinh doanh của mình vào các loại này, các công ty có thể xác định cách phân phối tài nguyên một cách hiệu quả và phát triển chiến lược dựa trên từng loại đơn vị.

Nguồn gốc ma trận BCG

Ma trận BCG (Boston Consulting Group) được phát triển bởi Bruce D. Henderson vào những năm 1960 khi ông là CEO của BCG. Ông đã sử dụng ma trận này để giúp các công ty phân tích và quản lý danh mục sản phẩm của họ một cách hiệu quả.

Sau khi được giới thiệu, BCG nhanh chóng trở thành một công cụ phổ biến, được sử dụng rộng rãi ở Mỹ từ những năm 1968 và quan trọng trong lĩnh vực chiến lược kinh doanh. 

Từ đó đến nay, Ma trận BCG đã trở thành một trong những công cụ phân tích chiến lược phổ biến và được sử dụng rộng rãi trong các lĩnh vực kinh doanh và quản lý.

BCG mang lại nhiều lợi ích quan trọng cho các doanh nghiệp trong việc phân tích và quản lý danh mục sản phẩm

Lợi ích ma trận BCG

Ma trận BCG mang lại nhiều lợi ích quan trọng cho các doanh nghiệp trong việc phân tích và quản lý danh mục sản phẩm của họ:

Đánh giá hiệu suất sản phẩm: BCG cho phép các doanh nghiệp đánh giá hiệu suất của từng sản phẩm trong danh mục của họ dựa trên tỷ lệ tăng trưởng thị trường và thị phần của sản phẩm đó. 

Quyết định về phân phối tài nguyên: Dựa trên việc phân loại sản phẩm vào các danh mục như Stars, Cash Cows, Question Marks và Dogs, các doanh nghiệp có thể xác định cách phân phối tài nguyên một cách hiệu quả. 

Xác định chiến lược phát triển: Ma trận BCG cung cấp một khung làm việc để xác định chiến lược phát triển cho từng sản phẩm hoặc dịch vụ trong danh mục của doanh nghiệp. 

Dự đoán xu hướng: Bằng cách theo dõi và cập nhật ma trận BCG theo thời gian, các doanh nghiệp có thể nhận biết các xu hướng mới trong thị trường và điều chỉnh chiến lược của họ phù hợp.

Truyền đạt thông tin: Ma trận BCG cung cấp một cách trực quan và dễ hiểu để truyền đạt thông tin về hiệu suất sản phẩm và chiến lược phát triển cho các bộ phận khác trong công ty và cho các bên liên quan bên ngoài.

Hạn chế của ma trận BCG

Mặc dù BCG là một công cụ hữu ích trong việc phân tích chiến lược kinh doanh, nhưng cũng có những hạn chế cần được nhận biết:

Giả định đơn giản: Ma trận BCG dựa trên hai yếu tố chính là tỷ lệ tăng trưởng thị trường và thị phần của sản phẩm, điều này có thể bỏ qua nhiều yếu tố quan trọng khác ảnh hưởng đến hiệu suất kinh doanh như mức độ cạnh tranh, sự biến động của thị trường, và yếu tố văn hóa, chính trị.

Phụ thuộc vào dữ liệu cụ thể và thời điểm: Kết quả của ma trận BCG có thể thay đổi dựa trên dữ liệu và thời điểm cụ thể được sử dụng. Sự biến động trong thị trường hoặc trong tỷ lệ thị phần có thể ảnh hưởng đến việc phân loại sản phẩm vào các phân khúc.

Thiếu linh hoạt: BCG có thể bị hạn chế trong việc áp dụng cho các doanh nghiệp hoạt động trong các lĩnh vực không phải là sản phẩm vật lý hoặc không phải trong môi trường cạnh tranh truyền thống.

Khó khăn trong việc quản lý các sản phẩm “Question Mark” và “Dogs”: Các sản phẩm trong các phân khúc này thường đòi hỏi sự đầu tư lớn hoặc đòi hỏi quyết định về loại bỏ. Tuy nhiên, việc quyết định chính xác về tương lai của chúng có thể phức tạp và đòi hỏi sự phân tích chi tiết hơn ngoài Ma trận BCG.

Dựa trên BCG, các sản phẩm trong danh mục sẽ được phân loại thành các nhóm như Stars, Cash Cows, Question Marks và Dogs

Cách thiết lập ma trận BCG cho mục đích cụ thể

Để thiết lập ma trận BCG cho mục đích cụ thể, đầu tiên ta cần xác định các sản phẩm trong danh mục của công ty và thu thập dữ liệu về tỷ lệ tăng trưởng thị trường và thị phần của từng sản phẩm. Sau đó, sắp xếp các sản phẩm vào các ô tương ứng trong BCG dựa trên các thông số này.

Xây dựng chiến lược sản phẩm

Dựa trên BCG, các sản phẩm trong danh mục của công ty sẽ được phân loại thành các nhóm như Stars, Cash Cows, Question Marks và Dogs. 

Dựa vào việc đánh giá hiệu suất của từng sản phẩm, công ty có thể xác định chiến lược phát triển cho từng nhóm sản phẩm. 

Cụ thể, công ty có thể tập trung đầu tư vào các sản phẩm Stars để tối đa hóa tăng trưởng, trong khi cân nhắc chiến lược thu hoạch tiền mặt từ các sản phẩm Cash Cows.

Xây dựng chiến lược Marketing

Ma trận BCG cung cấp thông tin quan trọng cho việc xây dựng chiến lược Marketing bằng cách xác định mức độ ưu tiên và phương pháp tiếp cận khác nhau cho từng nhóm sản phẩm. 

Ví dụ, công ty có thể quyết định tập trung vào việc tăng cường chiến lược tiếp thị cho các sản phẩm Stars để tăng thị phần, trong khi sử dụng chiến lược tiếp cận khác nhau cho các sản phẩm Dogs nhằm tối ưu hóa lợi nhuận.

Ma trận BCG cung cấp thông tin quan trọng cho việc xây dựng chiến lược Marketing

Cách phân tích và biểu diễn ma trận BCG trong lập chiến lược

Để phân tích và biểu diễn BCG trong lập chiến lược, bạn có thể tuân theo các bước sau:

1. Thu thập dữ liệu:

Thu thập dữ liệu về tỷ lệ tăng trưởng thị trường và thị phần của các sản phẩm trong danh mục của bạn. Thông tin này có thể được lấy từ các nguồn như thị trường, nghiên cứu thị trường, hoặc dữ liệu bên trong của công ty.

2. Phân loại sản phẩm:

Dựa trên dữ liệu thu thập được, phân loại các sản phẩm vào các nhóm: Stars, Cash Cows, Question Marks, và Dogs. Các sản phẩm Stars là những sản phẩm có tỷ lệ tăng trưởng thị trường cao và thị phần lớn. 

Cash Cows là những sản phẩm có thị phần lớn trong thị trường có tốc độ tăng trưởng thấp. Question Marks là những sản phẩm có tỷ lệ tăng trưởng thị trường cao nhưng chỉ chiếm ít thị phần. Dogs là những sản phẩm có thị phần thấp trong thị trường tăng trưởng chậm.

3. Xây dựng ma trận BCG:

Vẽ một biểu đồ hoặc bảng theo dạng ma trận với hai trục là thị phần (hoặc doanh thu) và tăng trưởng thị trường. Phân chia ma trận thành 4 ô tương ứng với 4 nhóm sản phẩm: Stars, Cash Cows, Question Marks, và Dogs.

4. Phân tích:

• Stars (Ngôi sao): Tập trung vào việc đầu tư để duy trì sự tăng trưởng, có thể sử dụng lợi nhuận từ các sản phẩm Cash Cow để hỗ trợ.
• Cash Cows (Bò Sữa): Tối ưu hóa lợi nhuận, cân nhắc việc rút vốn ra khỏi các sản phẩm không hiệu quả và tái đầu tư vào các lĩnh vực khác.
• Question Marks (Dấu hỏi): Quyết định liệu nên tiếp tục đầu tư để phát triển thành Star hay không, có thể đòi hỏi nhiều nghiên cứu và đầu tư thêm.
• Dogs (Con Chó): Xem xét loại bỏ hoặc thu nhỏ chi phí đầu tư vào các sản phẩm này để tập trung vào các cơ hội khác.

5. Lập chiến lược:

Dựa trên phân tích từ BCG, lập ra chiến lược phát triển sản phẩm và chiến lược marketing phù hợp với từng nhóm sản phẩm. Đảm bảo rằng các quyết định chiến lược được định hình để tối ưu hóa hiệu suất kinh doanh và tăng cường cạnh tranh.

Ví dụ ma trận BCG của thương hiệu Apple nổi tiếng toàn cầu năm 2023

Ví dụ về ma trận BCG của các thương hiệu lớn 

Dưới đây là một ví dụ về BCG của các thương hiệu lớn để bạn tham khảo áp dụng cho bài tập ma trận BCG:

Apple

• Stars (Ngôi sao): Sản phẩm iPhone, đặc biệt là các phiên bản mới và cao cấp như iPhone 12 Pro Max.
• Cash Cows (Bò Sữa): Sản phẩm MacBook và dịch vụ của Apple như App Store, iTunes, có thị phần lớn trong thị trường có tốc độ tăng trưởng thấp.
• Question Marks (Dấu hỏi): Apple Watch có tiềm năng phát triển mạnh mẽ nhưng vẫn chiếm thị phần nhỏ so với các sản phẩm khác của Apple.
• Dogs (Con Chó): Sản phẩm iPod đã bị thay thế bởi các thiết bị di động khác của Apple như iPhone, không còn đóng góp lớn vào doanh thu và lợi nhuận.

Coca-Cola

• Stars (Ngôi sao): Dòng sản phẩm Coca-Cola Zero Sugar và các sản phẩm mới ra mắt với hướng đến khách hàng trẻ.
• Cash Cows (Bò Sữa): Coca-Cola Classic (coca-cola thường) và Diet Coke vẫn giữ vững thị phần và tạo ra lượng doanh thu ổn định.
• Question Marks (Dấu hỏi): Dòng sản phẩm nước giải khát không calo và sản phẩm dành cho sức khỏe như Coca-Cola Life, vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm và phát triển.
• Dogs (Con Chó): Một số dòng sản phẩm hoạt động trong thị trường nước giải khát nhưng không có thị phần đáng kể hoặc không phát triển.

Samsung

• Stars (Ngôi sao): Dòng sản phẩm điện thoại di động Samsung Galaxy S và Note, đặc biệt là các phiên bản cao cấp và 5G.
• Cash Cows (Bò Sữa): Dòng sản phẩm TV và điện tử tiêu dùng của Samsung, vẫn giữ vững thị phần và tạo ra lợi nhuận ổn định.
• Question Marks (Dấu hỏi): Dòng sản phẩm máy tính bảng và đồ gia dụng thông minh của Samsung, vẫn đang phát triển và cần đầu tư để tối đa hóa tiềm năng.
• Dogs (Con Chó): Một số dòng sản phẩm như máy ảnh và máy ghi âm, không còn đóng góp đáng kể vào doanh thu hoặc lợi nhuận của Samsung.

Ma trận BCG là một công cụ quan trọng trong lĩnh vực chiến lược kinh doanh của các doanh nghiệp

Tổng kết 

Tổng kết lại, ma trận BCG là một công cụ quan trọng trong lĩnh vực chiến lược kinh doanh giúp các doanh nghiệp đánh giá và quản lý danh mục sản phẩm của họ một cách hiệu quả. 

Bằng cách phân loại các sản phẩm vào các nhóm như Stars, Cash Cows, Question Marks và Dogs, BCG giúp các doanh nghiệp xác định chiến lược phát triển sản phẩm và chiến lược marketing phù hợp.

Mặc dù ma trận BCG mang lại nhiều lợi ích trong việc phân tích chiến lược kinh doanh, nhưng cũng có những hạn chế như giả định đơn giản, phụ thuộc vào dữ liệu cụ thể và thiếu linh hoạt. 

Do đó, việc sử dụng BCG cần được kết hợp với các công cụ và phương pháp phân tích khác để đảm bảo quyết định chiến lược được đưa ra là chính xác và hiệu quả nhất.