Kinh tế Bạc: Tái định nghĩa “Già hóa” như một nền tảng cho đổi mới sáng tạo

Chuyển đổi tuổi thọ toàn cầu: Khi các quốc định nghĩa lại sự già hoá trong thế kỷ 21

Trên toàn thế giới, xã hội loài người đang trải qua một trong những cuộc chuyển đổi nhân khẩu học sâu sắc nhất trong lịch sử: già hóa dân số đang trở thành bình thường mới. “Kinh tế Bạc”, bao gồm mọi hoạt động kinh tế liên quan đến nhu cầu và tiềm năng của người cao tuổi, hiện có giá trị được ước tính hơn 15 nghìn tỷ USD trên toàn cầu và dự kiến sẽ đạt 27 nghìn tỷ USD vào năm 2050 (Verified Market Reports, 2025).

Trái với quan niệm xem già hóa là gánh nặng xã hội, nhiều nền kinh tế tiên tiến đang biến tuổi thọ thành động lực đổi mới. Nhật Bản với mô hình Society 5.0 hình dung một xã hội “siêu thông minh”, nơi công nghệ và sự thấu cảm của con người hòa quyện nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống cho mọi thế hệ (Cabinet Office Japan, 2020). Hàn Quốc định vị mình là một “quốc gia Age-Tech”, tận dụng robot, y tế từ xa và nhà ở thông minh để hỗ trợ người cao tuổi sống độc lập (Seoul Metropolitan Government, 2024).

Tại Canada, các thành phố như Toronto và Vancouver đang thúc đẩy quy hoạch đô thị thông minh thân thiện với người cao tuổi, nơi công nghệ IoT và tích hợp dữ liệu giúp cải thiện khả năng tiếp cận, di chuyển và chăm sóc sức khỏe (WHO, 2021). Trong khi đó, các quốc gia Châu Âu như Đan Mạch và Hà Lan chứng minh rằng mô hình chăm sóc dựa vào cộng đồng và nhà ở chung có thể duy trì sự gắn kết xã hội và sức khỏe tinh thần cho người lớn tuổi (Walker & Maltby, 2012).

Singapore, thông qua Kế hoạch hành động vì Già hóa Thành công (2015–2030), tích hợp học tập suốt đời, thiết kế đô thị bao trùm và khả năng việc làm cho người cao tuổi – minh chứng rằng tuổi thọ có thể trở thành nền tảng của năng lực phục quốc gia (Ministry of Health Singapore, 2016).

Dù những mô hình này cho thấy tiến bộ vượt bậc ở các nền kinh tế phát triển, biên giới mới của đổi mới về tuổi thọ có thể nằm ở các quốc gia mới nổi – nơi chuyển đổi nhân khẩu học và chuyển đổi số đang diễn ra song song, mở ra cơ hội “một thế hệ có một” để thiết kế lại quá trình già hóa, không phải từ di sản cũ mà từ những khả năng mới.

Các nền kinh tế mới nổi: Từ thách thức nhân khẩu học đến cơ hội chiến lược

Trong khi các quốc gia phát triển đang thích nghi với xã hội đã già, các nền kinh tế mới nổi như Việt Nam lại tiếp cận quá trình này sớm hơn trong đường cong phát triển của mình. Điều này mang đến cả rủi ro lẫn cơ hội: nếu không chuẩn bị đầy đủ, già hóa có thể gây áp lực lên hệ thống y tế và an sinh xã hội; nhưng nếu đầu tư chiến lược vào đổi mới, thiết kế và giáo dục, Việt Nam có thể vượt lên trước với mô hình Kinh tế Bạc tích hợp.

Khác với các hệ thống phương Tây được xây dựng dần dần qua nhiều thập kỷ, các quốc gia mới nổi có lợi thế thiết kế từ đầu, tích hợp y tế, đô thị, công nghệ và giáo dục thành một hệ sinh thái thống nhất, phù hợp với bối cảnh và bản sắc văn hóa riêng.

Cách tiếp cận của Việt Nam: Dẫn dắt tri thức và thiết kế hệ sinh thái

Tại Việt Nam, khái niệm “già hóa trong phẩm giá và ý nghĩa” đang dần hình thành trong học thuật, công nghiệp và chính sách. Phó Giáo sư Vũ Anh Dũng cùng các cộng sự tại VinUni đang thực hiện nghiên cứu tiên phong về Kinh tế Bạc – Xây dựng nền kinh tế cho người cao tuổi theo hướng bền vững xã hôi, tập trung vào khung chính sách, năng lực đổi mới và cơ hội cho tăng trưởng toàn diện theo độ tuổi. Công trình này đóng góp vào một diễn ngôn toàn cầu quan trọng: rằng các xã hội già hóa có thể trở thành động lực, chứ không phải gánh nặng, của tiến bộ bền vững.

Trong một xã hội nơi sợi dây gắn kết giữa các thế hệ vẫn còn sâu sắc, việc “già hoá khoẻ mạnh” ở Việt Nam không chỉ là khát vọng cá nhân mà còn là giá trị văn hóa chung. Nó phản ánh niềm tin rằng trí tuệ của người cao tuổi, khi được trao quyền, trở thành nguồn tri thức và lòng nhân ái cho các thế hệ mai sau.

Song song với nền tảng học thuật đó, Vin New Horizon – dự án do Vingroup khởi xướng – đánh dấu một cột mốc quan trọng trong việc chuyển hóa tầm nhìn thành thực tiễn. Là chuỗi dịch vụ và đô thị hưu trí, dưỡng lão cao cấp theo tiêu chuẩn quốc tế đầu tiên tại Việt Nam, Vin New Horizon thể hiện tầm nhìn về một cuộc sống cao niên trọn vẹn, nơi Sức khỏe – Tận hưởng – Hạnh phúc – Gắn kết – Trường thọ – An nhiên hòa quyện vào cuộc sống thường nhật.

Với sáu trụ cột cốt lõi này, Vin New Horizon tích hợp chăm sóc y tế, sức khỏe, giáo dục, đời sống cộng đồng và an ninh tài chính vào một mô hình thống nhất (Vingroup, 2025). Thay vì mô phỏng các khuôn mẫu sẵn có, đây là cách tiếp cận độc đáo mang bản sắc Việt Nam cho xu hướng toàn cầu về tuổi thọ – nơi khoa học và văn hóa hòa quyện để định nghĩa lại sự già hoá như một hành trình của cá nhân và của xã hội.

Không chỉ là hệ thống cơ sở vật chất hay dịch vụ, Vin New Horizon còn tái định nghĩa vai trò xã hội của người cao tuổi, trao quyền để họ tiếp tục học hỏi, dẫn dắt và đóng góp có ý nghĩa cho cộng đồng. Mô hình này phù hợp với khuôn khổ Thành phố thân thiện với người cao tuổi của WHO (2021), đồng thời cho thấy các nền kinh tế mới nổi hoàn toàn có thể biến chuyển đổi nhân khẩu học thành nền tảng cho đổi mới toàn diện và gắn kết xã hội.

Cùng với đó, Vin New Horizon và các nghiên cứu học thuật của VinUni minh chứng rằng Việt Nam có thể biến tri thức thành tác động thực, chuyển hóa hiểu biết về “già hóa khỏe mạnh” thành các hệ thống cụ thể cải thiện đời sống, định hình chính sách, và khơi dậy văn hóa cống hiến suốt đời.

Cần Giờ (TP.HCM) sẽ trở thành khu đô thị đầu tiên đón Vin New Horizon, cộng đồng hưu trí cao cấp tại một trong những “Thành phố ESG++ hàng đầu thế giới”. (Nguồn ảnh: Vingroup)

Kết luận: Già hóa khỏe mạnh – Biên giới mới của thịnh vượng chung

Từ Nhật Bản đến Singapore, từ Canada đến Việt Nam, Kinh tế Bạc đang tái định nghĩa cách các xã hội đo lường tăng trưởng và hạnh phúc. Già hóa không còn là dấu chấm hết của năng suất, mà là khởi đầu của một kỷ nguyên đổi mới toàn diện và bao trùm.

Trên quy mô quốc tế, chủ đề này đang thu hút sự quan tâm ngày càng lớn của giới học thuật. Đáng chú ý, Tiến sĩ Vũ Anh Dũng đã hợp tác cùng Diệp Phạm, Giáo sư Rohit Verma (Đại học South Carolina), Phó Giáo sư Kejia Hu (Đại học Oxford) và Phó Giáo sư David Ding (Đại học Rutgers) trong dự án Silver Prosperity Index. Sáng kiến này xây dựng một bộ khung đánh giá toàn diện và chặt chẽ nhằm đo lường mức độ sẵn sàng của các quốc gia trong việc phát triển nền kinh tế bạc, kết hợp các tiêu chí về đổi mới trong y tế, hòa nhập kinh tế, khả năng thích ứng của chính sách và nhiều yếu tố liên quan khác.

Sự chủ động của Việt Nam trong đối thoại toàn cầu này, thông qua nghiên cứu, thực nghiệm và thiết kế hệ sinh thái, đang góp phần giúp đất nước trở thành hình mẫu tiềm năng cho các nền kinh tế mới nổi khác trong việc biến chuyển đổi dân số thành lợi thế phát triển bền vững.

Khi thế giới tìm kiếm mô hình cho tuổi thọ bền vững, hành trình của Việt Nam gửi đi một thông điệp mạnh mẽ: tương lai của già hoá không nằm ở việc kéo dài tuổi thọ, mà ở việc mở rộng ý nghĩa của nó.

Trong tương lai đó, các trường đại học là trụ cột tri thức, doanh nghiệp dẫn dắt đổi mới ứng dụng, và cộng đồng trở thành không gian thử nghiệm cho một xã hội cùng hướng tới già hóa hạnh phúc.

Tham khảo

• Cabinet Office, Government of Japan. (2020). Society 5.0: A People-centric Super-smart Society. Tokyo, Japan: Author.
• Ministry of Health, Singapore. (2016). Action Plan for Successful Ageing. Singapore: Author.
• Seoul Metropolitan Government. (2024, March 8). Elderly care becomes smart in Seoul by using robots and AI technology to keep seniors healthy and safe. https://english.seoul.go.kr/elderly-care-becomes-smart-in-seoul-by-using-robots-and-ai-technology-to-keep-seniors-healthy-and-safe.
• Walker, A., & Maltby, T. (2012). Active ageing: A strategic policy solution to demographic ageing in the European Union. International Journal of Social Welfare, 21(S1), S117–S130. https://doi.org/10.1111/j.1468-2397.2012.00871.x.
• World Health Organization. (2021). Global Age-friendly Cities: A Guide. Geneva, Switzerland: Author
• Verified Market Reports. (2025, February 14). Silver economy market size, share, trends, opportunities, scope & forecast. https://www.verifiedmarketreports.com/product/silver-economy-market. 
• Vingroup. (2025). Vingroup launches Vietnam’s first international-standard retirement and longevity community: Vin New Horizon – A symbol of happiness for the golden generation. https://www.vingroup.net/tin-tuc-su-kien/bai-viet/3656/vingroup-ra-mat-cong-dong-huu-tri-dang-cap-quoc-te-dau-tien-tai-viet-nam.