Khi electrons “bật mí” câu chuyện của sự sống
22/09/2025
Bạn có bao giờ tự hỏi: vì sao một chiếc lá có thể vươn mình theo ánh mặt trời? Điều tưởng chừng hiển nhiên ấy lại bắt nguồn từ những “công tắc ánh sáng” vô hình trong tế bào – các LOV proteins (Light–Oxygen–Voltage). Chúng có mặt ở khắp nơi, từ cây cỏ, vi khuẩn cho tới chính cơ thể con người, lặng lẽ giúp sự sống cảm nhận và phản hồi với ánh sáng.
Nhưng làm thế nào những protein nhỏ bé ấy có thể biến ánh sáng thành hành động? Câu trả lời bất ngờ lại nằm ở thế giới lượng tử của electron.
Tại Horizons 2025 ở Hà Nội (do Center for Environmental Intelligence VinUni tổ chức), GS. Songi Han (Northwestern University) đã tiết lộ cơ chế kỳ diệu này:
- Với AsLOV2 – một protein tự nhiên, electron khi hấp thụ ánh sáng xanh nhảy sang trạng thái đặc biệt gọi là triplet, kích hoạt chuỗi chuyển động cơ học.
- Với MAGLOV – biến thể nhân tạo, trạng thái ấy không chỉ tạo chuyển động, mà còn phát sáng theo cách nhạy với từ trường, biến protein thành một cảm biến lượng tử của sự sống.
Điều đáng chú ý, nước – vốn được coi như “nền” tĩnh lặng – thực ra lại chính là “sợi dây dẫn” truyền đi tín hiệu electron, nối ánh sáng với hành vi sinh học. Nhờ các kỹ thuật cộng hưởng từ siêu tinh vi (EPR/NMR – phiên bản “kính hiển vi” của MRI, ở từ trường cực mạnh và nhiệt độ gần tuyệt đối không), các nhà khoa học lần đầu tiên quan sát được sự sống vận hành ở cấp độ electron – nơi vật lý lượng tử và sinh học gặp nhau.
Khám phá này không chỉ thay đổi cách ta hiểu về sự sống, mà còn mở ra những ứng dụng táo bạo: cảm biến sinh học siêu nhạy, y học chính xác và công nghệ lượng tử lấy cảm hứng từ tự nhiên.
Horizons 2025 đã trở thành nơi những trí tuệ hàng đầu thế giới cùng nhau hé mở cánh cửa này – nơi mà câu chuyện của electron không chỉ được kể bằng ngôn ngữ của khoa học, mà còn gieo mầm cho tương lai công nghệ vì một cuộc sống tốt đẹp hơn cho tất cả.
