Giải đáp thắc mắc: Xét nghiệm máu lắng để làm gì?

Xét nghiệm máu lắng là một loại xét nghiệm thường được dùng đi kèm để hỗ trợ chẩn đoán nhiều bệnh lý, đặc biệt là theo dõi tình trạng viêm. Vậy xét nghiệm máu lắng là gì và thường được sử dụng trong những trường hợp nào? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết sau.

Xét nghiệm máu lắng là gì? Được sử dụng trong những trường hợp nào?

Xét nghiệm máu lắng – xét nghiệm ESR (Erythrocyte Sedimentation Rate  – Tốc độ lắng hồng cầu) là một xét nghiệm đơn giản, thường được sử dụng kết hợp với các xét nghiệm khác để hỗ trợ chẩn đoán và theo dõi tiến triển của nhiều bệnh lý, đặc biệt là các bệnh có liên quan đến tình trạng viêm. 

Tại sao bác sĩ chỉ định xét nghiệm máu lắng?

Xét nghiệm tốc độ máu lắng là một công cụ hỗ trợ quan trọng giúp bác sĩ đánh giá tình trạng viêm trong cơ thể. Khi có phản ứng viêm, các protein viêm như fibrinogen tăng cao khiến các tế bào hồng cầu dễ kết dính với nhau, tạo thành từng cụm. Những cụm hồng cầu này lắng nhanh hơn trong ống nghiệm, vì vậy, tốc độ lắng càng cao thì phản ứng viêm trong cơ thể càng rõ rệt.

Tuy nhiên, xét nghiệm máu lắng là một chỉ dấu không đặc hiệu, nghĩa là nó không thể xác định chính xác nguyên nhân gây viêm, mà chỉ cho thấy sự hiện diện của tình trạng viêm hoặc bệnh lý mạn tính nào đó. Vì lý do đó, bác sĩ thường kết hợp xét nghiệm máu lắng với các xét nghiệm khác như công thức máu, xét nghiệm kháng thể kháng nhân,… để đưa ra chẩn đoán chính xác.

Xét nghiệm máu lắng là một công cụ hỗ trợ quan trọng giúp bác sĩ đánh giá tình trạng viêm trong cơ thể bệnh nhân

Các bệnh lý thường được chỉ định xét nghiệm máu lắng?

Xét nghiệm máu lắng thường được chỉ định khi bác sĩ nghi ngờ bệnh lý có liên quan đến viêm, bao gồm:

• Bệnh tự miễn: Viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ hệ thống, viêm mạch máu
• Nhiễm trùng mạn tính: Lao, viêm xương, viêm nội tâm mạc
• Ung thư: Một số loại ung thư như u lympho, đa u tủy xương
• Bệnh lý mô liên kết hoặc cơ xương: Đau đa cơ dạng thấp (polymyalgia rheumatica), viêm cơ
• Bệnh lý viêm đường tiêu hóa: Bệnh Crohn, viêm loét đại tràng

Khi nào nên thực hiện xét nghiệm máu lắng?

Bác sĩ có thể đề nghị xét nghiệm máu lắng nếu bạn có các triệu chứng nghi ngờ viêm hệ thống, bao gồm:

• Đau hoặc cứng khớp kéo dài hơn 30 phút vào buổi sáng
• Đau vùng vai, cổ hoặc hông
• Nhức đầu mạn tính, đặc biệt kèm đau ở vùng thái dương
• Giảm cân không rõ nguyên nhân
• Mệt mỏi kéo dài
• Sốt không rõ nguyên nhân
• Rối loạn tiêu hóa như tiêu chảy, đau bụng, có máu trong phân

Nếu bạn đang được chỉ định làm xét nghiệm máu lắng, điều đó cho thấy bác sĩ đang nghi ngờ một tình trạng viêm hoặc cần theo dõi tiến triển của bệnh lý nào đó trong cơ thể. Hãy trao đổi trực tiếp với bác sĩ điều trị để hiểu rõ ý nghĩa kết quả và hướng điều trị phù hợp.

Khi có những nghi ngờ viêm hệ thống, bác sĩ sẽ chỉ định bạn làm xét nghiệm máu lắng để hỗ trợ chẩn đoán

Cần chuẩn bị gì trước khi xét nghiệm máu lắng?

Xét nghiệm máu lắng là một xét nghiệm đơn giản, không yêu cầu nhịn ăn hay chuẩn bị đặc biệt gì trước khi thực hiện. Tuy nhiên, để đảm bảo kết quả chính xác, bạn cần lưu ý một số điều sau:

Thông báo với bác sĩ về thuốc đang sử dụng

Một số loại thuốc có thể ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm máu lắng, làm giả kết quả xét nghiệm khi tăng hoặc giảm tốc độ lắng hồng cầu. Vì vậy, bạn hãy:

• Cung cấp danh sách đầy đủ các loại thuốc bạn đang dùng (kể cả thuốc kê đơn, không kê đơn, thực phẩm chức năng, thảo dược…)
• Không tự ý ngưng thuốc nếu chưa có chỉ định từ bác sĩ
• Bác sĩ sẽ đánh giá và quyết định có cần tạm ngưng thuốc nào trước khi xét nghiệm hay không

Không cần nhịn ăn trước khi xét nghiệm.

Bạn không cần nhịn ăn trước khi làm xét nghiệm máu lắng. Tuy nhiên, nếu bác sĩ chỉ định kết hợp nhiều xét nghiệm khác (như đường huyết, lipid máu…), bạn có thể được yêu cầu nhịn ăn 8–12 giờ. Hãy hỏi kỹ nhân viên y tế để chuẩn bị đúng.

Hãy thoải mái và giữ bình tĩnh

Lo lắng hoặc căng thẳng có thể ảnh hưởng nhẹ đến các chỉ số huyết học. Do đó, bạn hãy giữ tâm lý thoải mái, tránh vận động mạnh trước khi lấy máu để làm xét nghiệm.

Việc chuẩn bị đúng giúp bác sĩ nhận được kết quả chính xác và hỗ trợ chẩn đoán hiệu quả hơn cho bạn.

Cần báo với bác sĩ các loại thuốc bạn đang sử dụng trước khi làm xét nghiệm máu lắng

Xét nghiệm máu lắng được thực hiện như thế nào?

Xét nghiệm máu lắng khá đơn giản khi chỉ lấy một mẫu máu tĩnh mạch, khoảng 2ml, chứa trong tube EDTA.

Mẫu máu được gửi đến phòng xét nghiệm, và  mẫu máu được chuyển vào ống thủy tinh dài chuyên dụng (ống Westergren-Katz), đặt thẳng đứng trong giá đỡ tại nhiệt độ phòng.
Hồng cầu sẽ từ từ lắng xuống dưới đáy ống do trọng lực, để lại huyết tương ở phía trên. Trong và sau 1 giờ, nhân viên xét nghiệm sẽ đánh giá mức độ lắng của hồng cầu trong ống nghiệm.

Tình trạng viêm làm gây ra protein bất thường trong máu. Sự bất thường protein làm cho hồng cầu dễ cụm với nhau và làm hồng cầu lắng nhanh hơn.
Sau 1 giờ và 2 giờ, kỹ thuật viên đo khoảng cách từ mặt trên của cột hồng cầu đến mặt trên của huyết tương, được tính bằng đơn vị mm/giờ. Đây chính là chỉ số ESR.

Giá trị bình thường của tốc độ máu lắng sẽ được tính như sau:

Ở trẻ nhỏ: từ 0 – 13 mm/hr.

Ở người lớn: 

– Nam dưới 50 tuổi: từ 0 – 15 mm/hr.

– Nữ dưới 50 tuổi: từ 0 – 20 mm/hr.

– Nam trên 50 tuổi: từ 0 – 20 mm/hr.

– Nữ trên 50 tuổi: từ 0 – 30 mm/ hr.

Chỉ số máu lắng tăng cao thường gặp trong: 

– Tình trạng nhiễm trùng do vi khuẩn, nhiễm trùng hệ thống, lao,…

– Các bệnh lý như: nhồi máu cơ tim, viêm đa khớp mạn tính, viêm động mạch thái dương, đau xơ cơ, viêm đại tràng, áp xe, viêm xương, viêm nội tâm mạc,…

– Bệnh lý cấp tính như viêm ruột thừa, viêm phổi,…

– Các bệnh lý ung thư: u lympho, đau u tủy xương,…

– Bị nhiễm nấm và các loại ký sinh trùng khác.

Chỉ số máu lắng giảm thường gặp trong:

– Suy tim xung huyết.

– Thiếu máu hồng cầu hình lưỡi liềm.

– Bệnh đa hồng cầu nguyên phát.

– Giảm albumin, protein máu.

– Giảm fibrinogen trong máu,…

Xét nghiệm máu lắng được thực hiện theo dõi lấy kết quả từ 1 giờ và 2 giờ

Phân tích giá trị bất thường của xét nghiệm máu lắng

Tốc độ máu lắng là một chỉ số không đặc hiệu, nghĩa là khi kết quả bất thường, nó không xác định rõ bệnh lý cụ thể nào, mà chỉ phản ánh rằng cơ thể đang có tình trạng viêm hoặc rối loạn nào đó. Đây là lý do tại sao ESR thường được kết hợp với các xét nghiệm khác để định hướng chẩn đoán chính xác hơn.

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu bạn làm xét nghiệm tốc độ máu lắng lần thứ hai để kiểm tra lại kết quả. Bạn cũng đừng quá lo lắng và hãy tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ dùng thuốc của bác sĩ để hiệu quả điều trị sẽ rõ rệt hơn.

Khi nào ESR được coi là bất thường?

• Tăng ESR có thể gợi ý: nhiễm trùng, bệnh tự miễn (viêm khớp dạng thấp, lupus), ung thư, viêm mạn tính…
• Giảm ESR thường hiếm gặp hơn, có thể liên quan đến bệnh hồng cầu hình liềm, tăng hồng cầu, suy tim, hoặc các bệnh lý về protein máu.

Tuy nhiên, mức độ tăng hay giảm ESR không tỷ lệ thuận tuyệt đối với mức độ nghiêm trọng của bệnh và ESR bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác ngoài bệnh lý. Không phải mọi giá trị ESR cao đều đáng lo ngại. Có nhiều yếu tố sinh lý và hoàn cảnh có thể làm thay đổi kết quả xét nghiệm, ví dụ:

• Tuổi: Người lớn tuổi thường có ESR cao hơn bình thường
• Giới tính: Phụ nữ có thể có ESR cao hơn nam giới
• Thai kỳ: ESR tăng sinh lý trong quá trình mang thai
• Dùng thuốc: Một số thuốc như corticoid, thuốc tránh thai, aspirin… có thể làm thay đổi kết quả
• Thiếu máu: Thiếu máu cũng có thể làm tăng ESR

Vì vậy, một kết quả máu lắng cao chưa chắc đã đồng nghĩa với một bệnh lý nguy hiểm. Điều quan trọng là đánh giá toàn diện, bạn không nên quá lo lắng nếu không có triệu chứng rõ ràng.

Chỉ số xét nghiệm máu lắng cũng bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố ngoài bệnh lý

Có nên theo học chương trình Bác sĩ Y khoa – Điều dưỡng tại VinUni?

Xét nghiệm máu lắng là một ví dụ điển hình về vai trò của các xét nghiệm cận lâm sàng trong việc phát hiện sớm tình trạng viêm và hỗ trợ chẩn đoán nhiều bệnh lý. Việc hiểu rõ ý nghĩa của một xét nghiệm đơn giản như vậy cho thấy tầm quan trọng của kiến thức nền tảng trong đào tạo nhân lực y tế. Những kiến thức về giải phẫu, sinh lý, bệnh học… chính là nền móng giúp bác sĩ và điều dưỡng tương lai đưa ra chẩn đoán chính xác, xử trí nhanh chóng và bảo vệ sự sống cho bệnh nhân trong những tình huống khẩn cấp.

Đó cũng là lý do khiến chương trình Bác sĩ Y khoa và Cử nhân Điều dưỡng tại Trường Đại học VinUni ngày càng thu hút sự quan tâm của các bạn trẻ yêu thích ngành y.

Chương trình Bác sĩ Y khoa đào tạo toàn diện theo chuẩn quốc tế

Chương trình Bác sĩ Y khoa tại VinUni được thiết kế theo mô hình tiên tiến, tích hợp giữa kiến thức y học nền tảng (giải phẫu, sinh lý, sinh hóa…), kỹ năng lâm sàng thực tế, nghiên cứu khoa học và đạo đức nghề nghiệp

Sinh viên không chỉ được học lý thuyết mà còn rèn luyện kỹ năng xử lý tình huống tại bệnh viện, như đặt ống nội khí quản, đánh giá chức năng hô hấp, hay xử trí cấp cứu. Đặc biệt, VinUni có hợp tác chiến lược với Đại học Pennsylvania (một trong 10 đại học hàng đầu của Mỹ về y khoa), mang đến môi trường đào tạo chuẩn quốc tế và cập nhật liên tục các tiến bộ y học toàn cầu.

Chương trình Cử nhân Điều dưỡng đào tạo chuyên nghiệp và chủ động

Với những ai đam mê chăm sóc bệnh nhân, chương trình Cử nhân Điều dưỡng tại VinUni là lựa chọn lý tưởng. Tại Vinuni, sinh viên được học các kỹ năng chuyên sâu như: theo dõi dấu hiệu sinh tồn, chăm sóc hô hấp, hỗ trợ cấp cứu, kỹ thuật vô khuẩn, chăm sóc người bệnh toàn diện. Điều dưỡng không chỉ là hỗ trợ bác sĩ, mà còn là người hướng dẫn, giáo dục sức khỏe và phòng ngừa bệnh tật trong cộng đồng. Sinh viên tốt nghiệp có năng lực làm việc tại các bệnh viện lớn, cơ sở y tế quốc tế hoặc tiếp tục học lên cao học, mở rộng cơ hội nghề nghiệp trong và ngoài nước

Vì sao nên chọn VinUni để theo học Y khoa và Điều dưỡng?

Ngành y khoa và điều dưỡng tại VinUni có chương trình đào tạo theo chuẩn quốc tế, giảng dạy hoàn toàn bằng tiếng Anh. Bên cạnh đó, môi trường học thuật hiện đại, cơ sở vật chất đạt chuẩn mô phỏng bệnh viện. VinUni còn hợp tác với các bệnh viện lớn thuộc hệ thống Vinmec và các đối tác quốc tế để mở ra nhiều cơ hội nghiên cứu và học tập thực tế lâm sàng từ sớm cho sinh viên. Đặc biệt, tại đây sinh viên còn được chú trọng về rèn luyện cả về kỹ năng chuyên môn, tư duy phản biện và y đức.

Chương trình Bác sĩ Y khoa tại VinUni được đào tạo toàn diện theo chuẩn quốc tế

Nếu bạn thực sự yêu thích ngành y, muốn trở thành bác sĩ hay điều dưỡng chuyên nghiệp, có năng lực vững vàng, đạo đức nghề nghiệp và hội nhập toàn cầu thì với những lý do kể trên, chương trình Bác sĩ Y khoa và Điều dưỡng tại VinUni là một lựa chọn xứng đáng để bạn đầu tư nghiêm túc.