Giải đáp: Nội tiết tố là gì và ảnh hưởng thế nào đến cơ thể?

Nội tiết tố (hormone) là yếu tố quan trọng quyết định sức khỏe, sắc đẹp và tâm trạng của con người. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ nội tiết tố là gì và tầm quan trọng của nó đối với cơ thể. Từ việc kiểm soát chu kỳ sinh sản, quá trình trao đổi chất đến tác động đến cảm xúc, nội tiết tố đóng vai trò thiết yếu trong mọi hoạt động sống. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết về nội tiết tố, cách nó ảnh hưởng đến cơ thể và cách duy trì sự cân bằng hormone để có sức khỏe tốt nhất.

Nội tiết tố là các chất hóa học do hệ thống nội tiết sản xuất và giải phóng vào máu để điều tiết các chức năng quan trọng trong cơ thể

Tìm hiểu nội tiết tố là gì?

Nội tiết tố (hormone) là các chất hóa học do hệ thống nội tiết sản xuất và giải phóng vào máu để điều tiết các chức năng quan trọng trong cơ thể. Chúng đóng vai trò như những “sứ giả hóa học”, giúp cơ thể duy trì sự ổn định và hoạt động hiệu quả.

Hệ thống nội tiết bao gồm nhiều tuyến quan trọng như tuyến yên, tuyến giáp, tuyến thượng thận, tuyến tụy và tuyến sinh dục (buồng trứng ở nữ và tinh hoàn ở nam). Mỗi loại nội tiết tố có nhiệm vụ riêng, ảnh hưởng đến sự phát triển, tâm trạng, trao đổi chất và sức khỏe sinh sản.

Phân loại nội tiết tố quan trọng

Sau khi đã hiểu nội tiết tố là gì, chúng ta có thể thấy rõ vai trò quan trọng của chúng đối với sức khỏe và sự cân bằng trong cơ thể. Có rất nhiều loại hormone trong cơ thể, nhưng một số loại quan trọng nhất bao gồm:

 Nội tiết tố điều hòa chuyển hóa

• Insulin: Hạ đường huyết, được tiết bởi tuyến tụy.
• Glucagon: Tăng đường huyết, đối trọng với insulin.
• Thyroxine (T4) và Triiodothyronine (T3): Do tuyến giáp tiết ra, kiểm soát tốc độ trao đổi chất.
• Cortisol: Được tiết ra từ tuyến thượng thận, giúp cơ thể đáp ứng với căng thẳng và điều chỉnh chuyển hóa năng lượng.

Nội tiết tố sinh dục

• Estrogen: Quan trọng với sự phát triển sinh dục nữ, điều hòa chu kỳ kinh nguyệt.
• Progesterone: Hỗ trợ thai kỳ và chuẩn bị tử cung để mang thai.
• Testosterone: Nội tiết tố nam, ảnh hưởng đến cơ bắp, giọng nói, lông tóc và khả năng sinh sản.

Nội tiết tố điều hòa tăng trưởng và phát triển

• Hormone tăng trưởng (Growth Hormone – GH): Kích thích tăng trưởng, phát triển cơ bắp và xương.
• Prolactin: Thúc đẩy sản xuất sữa mẹ.
• Melatonin: Điều hòa chu kỳ giấc ngủ, do tuyến tùng sản xuất.

Nội tiết tố kiểm soát cân bằng nước và điện giải

• Aldosterone: Điều chỉnh huyết áp bằng cách kiểm soát nồng độ natri và kali.
• ADH (Hormone chống bài niệu): Giúp cơ thể giữ nước, giảm lượng nước tiểu.

Nội tiết tố kiểm soát phản ứng với căng thẳng

• Adrenaline (hay còn gọi là Epinephrine): Hormone do tuyến thượng thận tiết ra, có vai trò quan trọng trong phản ứng “chiến đấu hoặc bỏ chạy (fight-or-flight)”. Khi cơ thể đối mặt với căng thẳng, nguy hiểm hoặc kích thích mạnh, tuyến thượng thận sẽ giải phóng adrenaline vào máu, giúp cơ thể phản ứng nhanh hơn.
• Noradrenaline (Norepinephrine): Hỗ trợ duy trì huyết áp và đáp ứng với căng thẳng.

Nội tiết tố không chỉ ảnh hưởng đến một khía cạnh cụ thể mà tác động đến toàn bộ cơ thể

Ảnh hưởng của nội tiết tố đến cơ thể

Nội tiết tố không chỉ ảnh hưởng đến một khía cạnh cụ thể mà tác động đến toàn bộ cơ thể. Dưới đây là những ảnh hưởng chính của nội tiết tố đến sức khỏe:

Ảnh hưởng đến hệ thần kinh và tâm lý

Nội tiết tố đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh tâm trạng, cảm xúc và sức khỏe tâm thần. Khi mất cân bằng nội tiết, bạn có thể gặp các triệu chứng như căng thẳng, lo âu, trầm cảm và mất ngủ. Ví dụ:

• Serotonin và dopamine: Hai hormone hạnh phúc đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì tâm trạng tích cực. Khi cơ thể không sản xuất đủ hai hormone này, con người dễ rơi vào trạng thái tiêu cực, thậm chí dẫn đến trầm cảm.
• Cortisol: Nếu nồng độ Cortisol tăng cao trong thời gian dài có thể dẫn đến căng thẳng mãn tính và rối loạn giấc ngủ.

Ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa và trao đổi chất

Nội tiết tố kiểm soát quá trình trao đổi chất, ảnh hưởng đến cân nặng, cảm giác thèm ăn và năng lượng cơ thể.

• Insulin giúp điều chỉnh lượng đường trong máu. Khi bị rối loạn, có thể dẫn đến bệnh tiểu đường.
• Leptin và ghrelin: Điều chỉnh cảm giác đói và no, ảnh hưởng đến việc kiểm soát cân nặng.

Ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản

Ở cả nam và nữ, nội tiết tố đóng vai trò quyết định trong sức khỏe sinh sản:

• Ở phụ nữ: Estrogen và progesterone giúp duy trì chu kỳ kinh nguyệt, khả năng sinh sản và sức khỏe làn da. Rối loạn nội tiết tố có thể dẫn đến rối loạn kinh nguyệt, vô sinh hoặc mãn kinh sớm.
• Ở nam giới: Testosterone ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, cơ bắp và sinh lý. Khi suy giảm, nam giới có thể bị giảm ham muốn tình dục và mất cơ bắp.

Ảnh hưởng đến làn da và tóc

Nội tiết tố cũng quyết định đến sức khỏe của làn da và mái tóc. Khi mất cân bằng hormone, da có thể bị mụn, khô, nám hoặc lão hóa sớm. Các vấn đề như rụng tóc, tóc bạc sớm cũng có liên quan đến rối loạn nội tiết tố.

Ảnh hưởng đến giấc ngủ

Melatonin là nội tiết tố điều chỉnh giấc ngủ. Khi mất cân bằng, bạn có thể bị mất ngủ, ngủ không sâu giấc hoặc cảm thấy mệt mỏi dù đã ngủ đủ.

Nguyên nhân gây mất cân bằng nội tiết tố

Mất cân bằng nội tiết tố có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:

• Căng thẳng kéo dài: Làm tăng cortisol, gây ảnh hưởng tiêu cực đến các hormone khác.
• Chế độ ăn uống kém: Thiếu dinh dưỡng, ăn quá nhiều đường hoặc thực phẩm chế biến sẵn có thể gây rối loạn hormone.
• Thiếu vận động: Lười vận động có thể làm giảm testosterone và ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất.
• Thiếu ngủ: Gây rối loạn hormone melatonin, leptin và cortisol.
• Lão hóa: Theo tuổi tác, nồng độ hormone tự nhiên suy giảm, dẫn đến các vấn đề về sức khỏe.
• Sử dụng thuốc nội tiết bừa bãi: Việc dùng thuốc tránh thai, hormone thay thế mà không có sự hướng dẫn từ bác sĩ có thể gây mất cân bằng hormone nghiêm trọng.

Mất cân bằng nội tiết tố có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau

Cách duy trì cân bằng nội tiết tố tự nhiên

Để duy trì sự ổn định của hệ nội tiết, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau:

Dinh dưỡng hợp lý

• Bổ sung thực phẩm giàu omega-3 như cá hồi, hạt chia, quả óc chó giúp ổn định hormone.
• Ăn nhiều rau xanh, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt để cân bằng nội tiết tố.
• Hạn chế đường, thực phẩm chế biến sẵn và đồ ăn nhanh.

Kiểm soát căng thẳng

• Thực hành thiền định, yoga hoặc các bài tập thư giãn.
• Ngủ đủ giấc, tránh làm việc quá sức.

Tập luyện thể dục đều đặn

• Tập luyện giúp duy trì cân bằng hormone, đặc biệt là testosterone và insulin.
• Các bài tập như yoga, cardio, tập tạ đều có lợi cho hệ nội tiết.

Hạn chế tiếp xúc với hóa chất độc hại

• Tránh sử dụng mỹ phẩm chứa hóa chất độc hại, hạn chế tiếp xúc với nhựa và thuốc trừ sâu.

Vì sao chọn VinUni để theo học ngành Y khoa? 

Hiểu rõ nội tiết tố là gì và vai trò của chúng đối với cơ thể giúp chúng ta nâng cao nhận thức về sức khỏe, từ đó có những biện pháp bảo vệ và cân bằng hormone một cách hiệu quả. Đây cũng là nền tảng quan trọng trong y học, đặc biệt đối với những ai theo đuổi ngành Y khoa.

Tại Viện Khoa học Sức khỏe của trường Đại học VinUni, chương trình đào tạo Bác sĩ Y khoa được xây dựng trên ba trụ cột chính: Clinician (lâm sàng), Professional (tính chuyên nghiệp), Researcher (nhà nghiên cứu). Sinh viên không chỉ được trang bị kiến thức chuyên sâu về nội tiết tố và các cơ chế sinh học quan trọng mà còn có cơ hội thực hành trong môi trường thực tế, rèn luyện tư duy chẩn đoán và kỹ năng chăm sóc bệnh nhân.

Chương trình đào tạo Bác sĩ Y khoa tại VinUni được xây dựng trên ba trụ cột chính: Clinician (lâm sàng), Professional (tính chuyên nghiệp), Researcher (nhà nghiên cứu)

Hơn thế nữa, VinUni cam kết nuôi dưỡng tinh thần đổi mới sáng tạo, giúp sinh viên tham gia vào các nghiên cứu khoa học tiên tiến về nội tiết tố và sức khỏe con người. Đây chính là môi trường học tập lý tưởng cho những ai mong muốn trở thành những bác sĩ tận tâm, chuyên môn vững vàng và đóng góp tích cực vào sự phát triển của y học hiện đại.

Xem thêm bài viết: Trào ngược dạ dày nên làm gì và các biện pháp hỗ trợ