Chính sách tiền tệ là gì? Công cụ điều tiết lạm phát – thất nghiệp

Trong nền kinh tế hiện đại, chính sách tiền tệ Kinh tế vĩ mô đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự ổn định của nền kinh tế quốc gia. Đây là công cụ chủ yếu để kiểm soát lạm phát, ổn định tỷ giá và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Chính sách tiền tệ có thể tác động trực tiếp đến mức giá, sản lượng và tỷ lệ thất nghiệp. Trong bài viết này, chúng ta sẽ đi sâu vào các công cụ và hiệu quả của chính sách tiền tệ, đặc biệt là trong việc điều tiết lạm phát và giảm thiểu thất nghiệp.

Chính sách tiền tệ là một tập hợp các biện pháp do ngân hàng trung ương thực hiện nhằm kiểm soát lượng tiền lưu thông trong nền kinh tế

Định nghĩa chính sách tiền tệ là gì?

Chính sách tiền tệ (Monetary Policy) là một tập hợp các biện pháp do ngân hàng trung ương thực hiện nhằm kiểm soát lượng tiền lưu thông trong nền kinh tế. Chính sách này ảnh hưởng trực tiếp đến lãi suất, tỷ giá hối đoái và các yếu tố liên quan đến nền Kinh tế vĩ mô như sản lượng, tiêu dùng và đầu tư. Chính sách tiền tệ Kinh tế vĩ mô có thể chia thành hai loại chính: chính sách tiền tệ nới lỏng và chính sách tiền tệ thắt chặt.

• Chính sách tiền tệ nới lỏng (hay còn gọi là chính sách tiền tệ mở rộng) là khi ngân hàng trung ương tăng lượng tiền cung ứng vào nền kinh tế để giảm lãi suất và thúc đẩy đầu tư cũng như tiêu dùng.
• Chính sách tiền tệ thắt chặt là khi ngân hàng trung ương giảm lượng tiền cung ứng để tăng lãi suất, từ đó giảm bớt mức tiêu dùng và đầu tư trong nền kinh tế, giúp kiềm chế lạm phát.

Chính sách tiền tệ Kinh tế vĩ mô không chỉ giúp điều chỉnh các yếu tố kinh tế ngắn hạn mà còn góp phần duy trì sự ổn định của nền kinh tế trong dài hạn.

Tác động của chính sách tiền tệ đối với lạm phát

Lạm phát là hiện tượng giá cả hàng hóa và dịch vụ tăng liên tục trong một khoảng thời gian dài. Lạm phát cao có thể gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế như làm giảm sức mua của người dân, tạo ra sự bất ổn trong xã hội và cản trở sự phát triển kinh tế bền vững.

Chính sách tiền tệ Kinh tế vĩ mô là công cụ chủ yếu giúp các ngân hàng trung ương kiểm soát lạm phát. Cụ thể, ngân hàng trung ương có thể sử dụng các công cụ như lãi suất, tỷ lệ dự trữ bắt buộc và các biện pháp thị trường mở để điều chỉnh lượng tiền trong nền kinh tế.

• Lãi suất: Khi lãi suất thấp, các doanh nghiệp và hộ gia đình có xu hướng vay nhiều tiền để đầu tư và tiêu dùng, điều này làm tăng nhu cầu hàng hóa, từ đó đẩy giá cả lên và có thể dẫn đến lạm phát. Ngược lại, khi ngân hàng trung ương tăng lãi suất, chi phí vay mượn sẽ cao hơn, khiến các khoản vay giảm và cầu tiêu dùng cũng giảm, làm giảm áp lực lạm phát.
• Công cụ thị trường mở: Đây là việc ngân hàng trung ương mua hoặc bán trái phiếu để điều chỉnh lượng tiền trong nền kinh tế. Khi ngân hàng trung ương bán trái phiếu, lượng tiền trong hệ thống giảm, làm giảm áp lực lạm phát.

Chính sách tiền tệ thắt chặt (tăng lãi suất) thường được sử dụng để kiềm chế lạm phát khi nền kinh tế đang tăng trưởng quá nóng. Tuy nhiên, việc áp dụng chính sách này cần phải cân nhắc kỹ lưỡng, vì nếu lãi suất quá cao sẽ có thể làm giảm mức tiêu dùng và đầu tư, dẫn đến suy thoái.

Lạm phát là hiện tượng giá cả hàng hóa và dịch vụ tăng liên tục trong một khoảng thời gian dài

Tác động của chính sách tiền tệ đối với thất nghiệp

Thất nghiệp là một vấn đề kinh tế nghiêm trọng có thể kéo dài và gây ra nhiều hệ lụy cho nền kinh tế và xã hội. Chính sách tiền tệ cũng là công cụ quan trọng để giảm tỷ lệ thất nghiệp, đặc biệt trong những giai đoạn suy thoái kinh tế.

Chính sách tiền tệ nới lỏng (giảm lãi suất, tăng cung tiền) có thể thúc đẩy đầu tư và tiêu dùng, từ đó tạo ra cơ hội việc làm mới, giảm tỷ lệ thất nghiệp. Khi lãi suất thấp, các doanh nghiệp sẽ dễ dàng vay vốn để mở rộng sản xuất, từ đó tuyển dụng thêm lao động.

Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng chính sách tiền tệ không phải lúc nào cũng có thể trực tiếp tác động đến tất cả các loại thất nghiệp. Có ba loại thất nghiệp phổ biến trong nền kinh tế:

• Thất nghiệp chu kỳ: Đây là loại thất nghiệp xảy ra trong các giai đoạn suy thoái hoặc khủng hoảng kinh tế, khi nền kinh tế suy giảm và tổng cầu (nhu cầu tiêu dùng, đầu tư và chi tiêu công) giảm mạnh. Khi nhu cầu giảm, các doanh nghiệp sẽ phải thu hẹp quy mô sản xuất, cắt giảm nhân sự hoặc tạm dừng hoạt động. Kết quả là một số lao động bị mất việc làm, và tỷ lệ thất nghiệp tăng cao trong thời gian này.
• Thất nghiệp cấu trúc: Loại thất nghiệp này xảy ra khi có sự thay đổi trong cơ cấu nền kinh tế, ví dụ như sự tiến bộ về công nghệ, sự dịch chuyển ngành nghề hoặc thay đổi trong nhu cầu của thị trường. Khi đó, một bộ phận lao động sẽ không còn phù hợp với yêu cầu công việc mới, do thiếu kỹ năng hoặc không đáp ứng được các tiêu chuẩn mới. Thất nghiệp cấu trúc thường mang tính lâu dài và cần thời gian để lao động có thể nâng cao kỹ năng hoặc chuyển đổi sang ngành nghề khác.
• Thất nghiệp mùa vụ: Đây là loại thất nghiệp xuất hiện do sự thay đổi theo mùa vụ trong một số ngành nghề nhất định. Các ngành như nông nghiệp, du lịch hay xây dựng có thể gặp phải tình trạng thất nghiệp mùa vụ khi công việc giảm sút trong một khoảng thời gian nhất định trong năm. 

Trong khi chính sách tiền tệ có thể giảm thiểu thất nghiệp chu kỳ, những loại thất nghiệp khác như thất nghiệp cấu trúc lại cần phải có các biện pháp khác như cải cách giáo dục và đào tạo nghề, cũng như các chính sách thị trường lao động.

Lạm phát và thất nghiệp thường được coi là hai yếu tố có mối quan hệ nghịch chiều trong nền kinh tế

Mối quan hệ giữa lạm phát và thất nghiệp

Lạm phát và thất nghiệp thường được coi là hai yếu tố có mối quan hệ nghịch chiều trong nền kinh tế. Theo lý thuyết “Đường cong Phillips”, khi lạm phát tăng lên, tỷ lệ thất nghiệp có xu hướng giảm và ngược lại. Tuy nhiên, mối quan hệ này không phải lúc nào cũng rõ ràng, đặc biệt trong những giai đoạn biến động kinh tế.

• Khi lạm phát tăng: Ngân hàng trung ương có thể quyết định tăng lãi suất để giảm lạm phát. Tuy nhiên, hành động này có thể dẫn đến giảm đầu tư và tiêu dùng, từ đó gây tăng thất nghiệp.
• Khi lạm phát giảm: Chính sách tiền tệ nới lỏng có thể giúp giảm lãi suất và thúc đẩy đầu tư, từ đó giảm thất nghiệp. Tuy nhiên, nếu lãi suất quá thấp trong thời gian dài, nó có thể dẫn đến việc gia tăng lạm phát trong tương lai.

Chính vì vậy, các ngân hàng trung ương cần phải điều chỉnh chính sách tiền tệ một cách linh hoạt để duy trì sự cân bằng giữa kiểm soát lạm phát và giảm thiểu thất nghiệp.

Có thể thấy, chính sách tiền tệ Kinh tế vĩ mô đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự ổn định và phát triển bền vững của nền kinh tế toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi kinh tế hậu đại dịch. Vì vậy, việc trang bị kiến thức vững chắc về kinh tế và các công cụ vĩ mô không chỉ giúp bạn hiểu rõ hơn về các chính sách điều tiết kinh tế, mà còn chuẩn bị cho bạn một nền tảng vững chắc để thành công trong lĩnh vực này.

Chương trình học chuyên ngành Kinh tế tại VinUni chú trọng đến việc phát triển năng lực nghiên cứu cho sinh viên

Chương trình Cử nhân Kinh tế tại viện Khoa học và Giáo dục Khai phóng, trường Đại học VinUni cung cấp một chương trình đào tạo toàn diện, giúp sinh viên phát triển không chỉ kiến thức chuyên môn mà còn những kỹ năng cần thiết để thành công trong môi trường quốc tế. Trong chương trình này, sinh viên sẽ được học về các chủ đề Kinh tế vĩ mô, cũng như cách thức các chính sách tiền tệ ảnh hưởng đến nền kinh tế trong giai đoạn hiện nay. Cùng với đó, sinh viên còn được trang bị các kỹ năng phân tích, tư duy phản biện và sáng tạo, giúp giải quyết các vấn đề kinh tế một cách linh hoạt và hiệu quả.

Ngoài kiến thức chuyên môn, chương trình học tại VinUni cũng chú trọng đến việc phát triển năng lực nghiên cứu và khả năng ứng dụng công nghệ số trong kinh tế. Sinh viên sẽ được đào tạo để có thể làm việc trong môi trường kinh tế toàn cầu, đặc biệt là trong bối cảnh các quốc gia đang tận dụng công nghệ để tăng trưởng bền vững. Cơ hội thực tập và tham gia dự án cuối khóa là một phần quan trọng trong chương trình học, giúp sinh viên không chỉ tích lũy kinh nghiệm thực tiễn mà còn xây dựng mạng lưới quan hệ chuyên nghiệp, tạo đà cho sự nghiệp trong tương lai.

Xem thêm bài viết: Ý nghĩa của 10 nguyên lý kinh tế học như thế nào?