Bệnh zona thần kinh là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

Bệnh zona thần kinh là gì? Đây là một bệnh lý do virus Varicella-Zoster (VZV) gây ra – cũng chính là tác nhân của bệnh thủy đậu. Sau khi khỏi thủy đậu, virus này không bị loại bỏ hoàn toàn mà tiếp tục tồn tại trong cơ thể dưới dạng “ngủ yên” trong các hạch thần kinh. Khi hệ miễn dịch suy yếu, virus có thể tái kích hoạt, gây ra zona thần kinh với những triệu chứng đặc trưng như phát ban, đau rát, và ngứa ngáy dọc theo dây thần kinh.

Bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và các phương pháp điều trị hiệu quả giúp kiểm soát bệnh zona thần kinh.

Zona thần kinh là một bệnh lý do virus Varicella-Zoster (VZV) gây ra

Nguyên nhân gây ra bệnh zona thần kinh

Hiểu rõ nguyên nhân gây ra bệnh zona thần kinh sẽ giúp chúng ta có cách phòng ngừa và xử lý bệnh sớm. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến dẫn đến tình trạng này:

Hệ miễn dịch suy giảm

• Người già, đặc biệt từ 50 tuổi trở lên, có nguy cơ mắc bệnh cao hơn do hệ miễn dịch yếu dần theo tuổi tác.
• Những người mắc bệnh lý mạn tính như tiểu đường, suy giảm miễn dịch do HIV/AIDS hoặc ung thư cũng dễ bị tái kích hoạt virus VZV.
• Căng thẳng kéo dài hoặc stress mạnh có thể làm suy giảm miễn dịch, tạo điều kiện thuận lợi cho virus hoạt động trở lại.

Sử dụng thuốc ức chế miễn dịch

• Những người đang điều trị ung thư bằng hóa trị, xạ trị hoặc dùng corticosteroid kéo dài có nguy cơ mắc zona cao hơn.
• Bệnh nhân sau ghép tạng cần dùng thuốc ức chế miễn dịch để ngăn chặn đào thải cũng có nguy cơ mắc bệnh.

Nhiễm trùng hoặc bệnh lý nghiêm trọng

• Nhiễm trùng nặng hoặc mắc một bệnh lý nghiêm trọng có thể gây căng thẳng cho cơ thể và kích hoạt virus VZV.
• Phụ nữ mang thai có nguy cơ mắc bệnh cao hơn do sự thay đổi nội tiết tố và hệ miễn dịch suy giảm.

Hiểu rõ nguyên nhân gây ra bệnh zona thần kinh sẽ giúp chúng ta có cách phòng ngừa và xử lý bệnh sớm

Triệu chứng của bệnh zona thần kinh

Các triệu chứng của zona thần kinh thường xuất hiện theo từng giai đoạn:

Giai đoạn khởi phát (trước khi phát ban)

• Đau rát, ngứa ngáy hoặc cảm giác châm chích ở một vùng da nhất định.
• Một số người cảm thấy sốt nhẹ, mệt mỏi và nhức đầu.
• Có thể có cảm giác đau nhức giống như đau cơ hoặc đau dây thần kinh.

Giai đoạn phát ban

• Xuất hiện mảng đỏ trên da, sau đó phát triển thành các mụn nước nhỏ chứa dịch.
• Mụn nước thường mọc thành từng đám dọc theo đường đi của dây thần kinh.
• Vùng da bị tổn thương rất nhạy cảm và đau rát dữ dội.

Giai đoạn hồi phục

• Sau khoảng 7-10 ngày, mụn nước vỡ ra, đóng vảy và khô dần.
• Da có thể để lại sẹo hoặc vùng da đổi màu.
• Một số người vẫn cảm thấy đau dây thần kinh sau khi khỏi bệnh, được gọi là đau thần kinh sau zona.

Lưu ý: Nếu zona thần kinh xuất hiện ở mắt, mặt hoặc tai, bệnh nhân cần đi khám ngay để tránh biến chứng nguy hiểm như viêm giác mạc, mất thị lực hoặc ảnh hưởng thính giác.

Chẩn đoán và các lưu ý khi điều trị

Để chẩn đoán bệnh zona thần kinh, bác sĩ thường dựa vào tiền sử bệnh và các triệu chứng lâm sàng của bệnh nhân. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, cần thực hiện thêm các xét nghiệm bổ sung.

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ kiểm tra các dấu hiệu bên ngoài như phát ban da, vị trí và hình dạng của các mụn nước, kết hợp với việc lắng nghe lời kể của bệnh nhân về cơn đau và các triệu chứng khác.
• Xét nghiệm máu và sinh thiết: Nếu có nghi ngờ hoặc để loại trừ các bệnh khác, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm máu để kiểm tra các chỉ số viêm, cũng như sinh thiết của da nếu cần thiết.
• Chẩn đoán hình ảnh: Trong một số trường hợp hiếm gặp, chẩn đoán hình ảnh như siêu âm hay MRI (Magnetic Resonance Imaging – Chụp cộng hưởng từ) có thể được sử dụng để đánh giá mức độ tổn thương của các dây thần kinh, đặc biệt là khi bệnh đã tiến triển đến giai đoạn neuralgia hậu zona.
• Lưu ý trong quá trình chẩn đoán: Việc chẩn đoán sớm và chính xác rất quan trọng để có thể áp dụng phương pháp điều trị kịp thời. Nếu không được điều trị đúng cách, bệnh có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng về lâu dài.

Điều trị bệnh zona thần kinh đòi hỏi sự kết hợp của nhiều phương pháp

Các phương pháp điều trị hiệu quả

Điều trị bệnh zona thần kinh đòi hỏi sự kết hợp của nhiều phương pháp, từ dùng thuốc, điều trị tại nhà đến thay đổi lối sống. Dưới đây là những phương pháp được khuyến cáo:

Điều trị bằng thuốc

• Thuốc kháng virus: Các thuốc như Acyclovir, Valacyclovir hoặc Famciclovir giúp rút ngắn thời gian bệnh và giảm nguy cơ biến chứng. Hiệu quả cao nhất khi uống trong vòng 72 giờ từ khi xuất hiện phát ban.
• Thuốc giảm đau: Paracetamol hoặc ibuprofen giúp giảm đau và hạ sốt. Trong trường hợp đau nặng, bác sĩ có thể kê đơn thuốc giảm đau thần kinh như Gabapentin hoặc Pregabalin.
• Thuốc bôi ngoài da: Dung dịch sát khuẩn (xanh methylen, hồ nước) giúp làm khô mụn nước và ngăn ngừa nhiễm trùng.

Chăm sóc tại nhà

• Giữ vệ sinh vùng da bị tổn thương, tránh gãi hoặc làm vỡ mụn nước để ngăn ngừa nhiễm trùng.
• Chườm mát bằng khăn ướt giúp giảm ngứa và đau rát.
• Mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát để tránh cọ xát lên vùng da bị zona.
• Bổ sung dinh dưỡng hợp lý, ăn nhiều rau xanh, thực phẩm giàu vitamin C và B12 để hỗ trợ hệ miễn dịch.

Phòng ngừa bệnh zona thần kinh

• Tiêm vắc xin zona thần kinh (Shingrix hoặc Zostavax) cho người trên 50 tuổi giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và hạn chế mức độ nghiêm trọng nếu bị nhiễm.
• Duy trì lối sống lành mạnh, ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, tập thể dục thường xuyên để tăng cường miễn dịch.
• Hạn chế căng thẳng, ngủ đủ giấc để tránh ảnh hưởng đến hệ thần kinh.
• Tránh tiếp xúc với người bị thủy đậu hoặc zona, đặc biệt đối với phụ nữ mang thai hoặc người suy giảm miễn dịch.

Vì sao chọn VinUni để theo học ngành Y khoa – Điều dưỡng?

Việc hiểu rõ bệnh zona thần kinh cùng các nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị hiệu quả như đã trình bày không chỉ giúp người bệnh và gia đình chủ động ứng phó mà còn khẳng định tầm quan trọng của nền tảng y học vững chắc trong chăm sóc sức khỏe.

Điều này càng được khẳng định khi chúng ta hướng tới một môi trường đào tạo y khoa tiên tiến, nơi kiến thức được chuyển hóa thành kỹ năng lâm sàng thực tiễn. Viện Khoa học Sức khỏe của trường Đại học VinUni luôn cam kết phát triển các nghiên cứu và hệ thống đào tạo xuất sắc nhằm góp phần cải tổ giáo dục khoa học sức khỏe và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế.

Vì sao chọn VinUni để theo học ngành Y khoa – Điều dưỡng?

Chương trình Bác sĩ Y khoa tại VinUni được xây dựng dựa trên ba trụ cột: Clinician (lâm sàng), Professional (tính chuyên nghiệp), Researcher (nhà nghiên cứu), giúp sinh viên nắm vững kiến thức nền tảng lẫn kỹ năng thực hành cần thiết trong môi trường y khoa hiện đại. Qua đó, sinh viên sẽ có cơ hội áp dụng lý thuyết vào thực tiễn, từ việc nhận diện sớm các bệnh lý như zona thần kinh cho đến việc xử lý các tình huống phức tạp trong chăm sóc bệnh nhân. Sự hợp tác chiến lược với Đại học Pennsylvania cùng các đối tác quốc tế đảm bảo mang lại môi trường học tập toàn diện và chuẩn quốc tế, nuôi dưỡng tinh thần đổi mới sáng tạo trong nghiên cứu.

Trong quá trình điều trị bệnh zona thần kinh, ngoài chữa trị các triệu chứng, việc chăm sóc và hỗ trợ thể chất, tinh thần cho bệnh nhân đóng vai trò then chốt. Chương trình Cử nhân Điều dưỡng tại VinUni chú trọng trang bị kiến thức chuyên sâu lẫn kỹ năng chăm sóc tổng thể, giúp bạn trở thành điều dưỡng viên không chỉ giỏi về y học mà còn tận tâm trong hỗ trợ tinh thần cho bệnh nhân. 

Tại đây, sinh viên được đào tạo bài bản để đánh giá, chăm sóc và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh, đảm bảo mọi khía cạnh của sự phục hồi đều được quan tâm. VinUni mang đến cho sinh viên ngành Điều dưỡng môi trường học tập hiện đại, chuyên nghiệp và toàn diện, giúp bạn vững vàng trước mọi thử thách trong sự nghiệp sau này.