ALT trong xét nghiệm máu là gì? Tất tần tật thông tin bạn cần biết

Trong các xét nghiệm máu thường quy để kiểm tra chức năng gan, một trong những chỉ số quan trọng được nhắc đến chính là ALT. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ ALT trong xét nghiệm máu là gì, tại sao chỉ số này lại đóng vai trò quan trọng đến vậy và khi nào cần lưu ý khi ALT tăng cao. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn đầy đủ và chính xác nhất về chỉ số ALT từ khái niệm, vai trò sinh học, ý nghĩa trong chẩn đoán bệnh lý cho đến cách phòng ngừa, điều chỉnh khi chỉ số này vượt ngưỡng bình thường.

ALT trong xét nghiệm máu có ý nghĩa gì?

Tìm hiểu ALT trong xét nghiệm máu là gì?

ALT (Alanine Aminotransferase) hay còn gọi là SGPT (Serum Glutamic Pyruvic Transaminase) là một loại enzyme được tìm thấy chủ yếu trong tế bào gan. Nó tham gia vào quá trình chuyển hóa amino acid, cụ thể là xúc tác phản ứng chuyển nhóm amin từ alanine sang α-ketoglutarate để tạo ra pyruvate và glutamate. Trong điều kiện bình thường, ALT chỉ hiện diện với nồng độ thấp trong máu. Tuy nhiên, khi gan bị tổn thương (do viêm gan, xơ gan, nhiễm độc, hoặc tác dụng phụ của thuốc), các tế bào gan sẽ giải phóng ALT vào máu, khiến nồng độ enzyme này tăng lên đáng kể.

Vì ALT là enzyme đặc hiệu cho gan hơn so với các enzyme khác như AST (Aspartate Aminotransferase), nên nó thường được sử dụng để đánh giá mức độ tổn thương tế bào gan trong các xét nghiệm sinh hóa máu.

Vai trò của ALT trong cơ thể

Mặc dù là một enzyme có chức năng chuyên biệt, ALT giữ vai trò quan trọng trong:

Tham gia vào chuyển hóa năng lượng của tế bào

ALT xúc tác quá trình chuyển đổi alanine (một loại axit amin thu được từ quá trình phân giải protein) thành pyruvate. Pyruvate sau đó được đưa vào chu trình Krebs để tạo ra ATP (Adenosine Triphosphate) – nguồn năng lượng chính của tế bào. Nhờ vậy, ALT gián tiếp góp phần duy trì hoạt động sống cho toàn cơ thể.

Góp phần vào quá trình chuyển hóa protein

ALT giúp cân bằng lượng protein trong cơ thể bằng cách tham gia vào các phản ứng amin hóa và khử amin, những bước quan trọng trong tổng hợp hoặc phân hủy axit amin. Quá trình này hỗ trợ cơ thể sử dụng hiệu quả nguồn protein từ thực phẩm và điều chỉnh các chức năng chuyển hóa.

Chỉ số phản ánh sức khỏe gan

ALT tập trung nhiều nhất trong tế bào gan. Khi gan bị tổn thương (do viêm gan, nhiễm độc, bệnh gan nhiễm mỡ, xơ gan…), màng tế bào gan bị phá vỡ khiến ALT rò rỉ vào máu. Vì vậy, nồng độ ALT trong xét nghiệm máu thường được dùng như một chỉ số sinh học giúp phát hiện sớm các bệnh lý về gan. Chỉ số ALT càng cao thì khả năng gan bị tổn thương càng lớn.

Chỉ số ALT tăng cao là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng

Nguyên nhân khiến chỉ số ALT tăng cao

Chỉ số ALT tăng cao không chỉ đơn thuần là sự thay đổi trong kết quả xét nghiệm sinh hóa, mà còn là dấu hiệu cảnh báo tiềm ẩn nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, đặc biệt liên quan đến gan và các cơ quan nội tạng. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến dẫn đến tình trạng này:

Virus viêm gan 

Các loại virus viêm gan (A, B, C, D, E) đều có khả năng gây tổn thương trực tiếp đến tế bào gan, làm ALT tăng vọt. Trong đó, viêm gan B và C là mối đe dọa đặc biệt vì thường tiến triển âm thầm, dễ trở thành mạn tính, dẫn đến xơ gan hoặc ung thư gan nếu không được điều trị kịp thời.

Gan nhiễm mỡ (do rượu hoặc không do rượu)

Tình trạng tích tụ mỡ trong gan thường gặp ở người thừa cân, tiểu đường type 2 hoặc người thường xuyên uống rượu. Đây là những nguyên nhân hàng đầu khiến ALT tăng cao. Đáng lo ngại là gan nhiễm mỡ thường không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu, khiến bệnh nhân dễ bỏ qua.

Lạm dụng rượu, bia

Rượu là chất độc trực tiếp đối với gan. Khi sử dụng quá mức trong thời gian dài, rượu có thể dẫn đến viêm gan do rượu, gây phá hủy tế bào gan và làm chỉ số ALT tăng đáng kể. Đây cũng là nguyên nhân phổ biến của xơ gan tại nhiều quốc gia.

Tác dụng phụ của thuốc

Nhiều loại thuốc, kể cả thuốc không kê đơn cũng có thể gây tổn thương gan nếu sử dụng không đúng cách. Một số nhóm thường gặp bao gồm:

• Paracetamol (đặc biệt khi dùng quá liều)
• Kháng sinh nhóm macrolid
• Statin điều trị mỡ máu
• Thuốc trị lao như isoniazid, rifampin

Việc tự ý dùng thuốc mà không có chỉ định từ bác sĩ có thể làm tăng nguy cơ nhiễm độc gan nghiêm trọng.

Các bệnh lý khác làm ảnh hưởng đến gan

Ngoài các nguyên nhân trực tiếp từ gan, một số bệnh lý khác cũng có thể làm ALT tăng:

• Suy tim: Làm giảm lưu lượng máu tới gan, gây tổn thương gan do thiếu oxy.
• Viêm tụy cấp hoặc mạn tính: Gây ảnh hưởng lan tỏa đến gan và hệ tiêu hóa.
• Nhiễm trùng nặng (sepsis): Khi cơ thể rơi vào trạng thái viêm toàn thân, gan dễ bị tổn thương thứ phát.
• Ung thư gan hoặc ung thư di căn tới gan: Làm phá vỡ cấu trúc gan, dẫn đến ALT tăng mạnh.

Nếu ALT tăng cao, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm thêm để tìm nguyên nhân và đánh giá tổn thương gan

ALT cao bao nhiêu là nguy hiểm?

Giới hạn bình thường của ALT (SGPT) nằm trong khoảng 7 – 56 U/L. Khi chỉ số này vượt quá ngưỡng cho phép, mức độ nguy hiểm không chỉ phụ thuộc vào con số tuyệt đối mà còn vào nguyên nhân tiềm ẩn và tình trạng sức khỏe toàn thân của người bệnh. Để hiểu rõ hơn ALT trong xét nghiệm máu là gì và ý nghĩa của chỉ số này, cần xét đến mức độ tăng cụ thể như sau:

• ALT tăng gấp 2–3 lần bình thường (khoảng 112 – 168 U/L): Đây thường là biểu hiện của những vấn đề gan nhẹ như gan nhiễm mỡ, sử dụng thuốc hoặc rượu. Trong nhiều trường hợp, tình trạng này có thể hồi phục nếu được phát hiện sớm và điều chỉnh lối sống phù hợp.
• ALT tăng trên 5 lần bình thường (>280 U/L): Mức tăng này thường gợi ý tình trạng nghiêm trọng hơn như viêm gan cấp, viêm gan do virus, hoặc gan bị nhiễm độc bởi thuốc, hóa chất.
• ALT tăng cực cao (>1000 U/L): Đây là dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm, có thể liên quan đến viêm gan cấp nặng, sốc gan, hoặc thiếu máu cục bộ tại gan. Tình trạng này đòi hỏi can thiệp y tế ngay lập tức để tránh tổn thương gan không hồi phục hoặc nguy hiểm đến tính mạng.

ALT tăng cao có gây ra triệu chứng không?

Một đặc điểm nguy hiểm của các tổn thương gan là diễn tiến âm thầm và ít biểu hiện ra bên ngoài. Do đó, ngay cả khi chỉ số ALT tăng cao, nhiều người vẫn không nhận thấy dấu hiệu bất thường nào trong giai đoạn đầu.

Tuy nhiên, ở một số trường hợp, đặc biệt khi tổn thương gan đã tiến triển, người bệnh có thể gặp các triệu chứng sau:

• Cơ thể mệt mỏi, suy nhược kéo dài.
• Chán ăn, buồn nôn hoặc cảm giác đầy bụng.
• Đau tức hoặc khó chịu vùng hạ sườn phải (vị trí gan).
• Vàng da, vàng mắt: Dấu hiệu đặc trưng của rối loạn chức năng gan.
• Nước tiểu sẫm màu: Do sự thay đổi trong quá trình chuyển hóa và thải độc của gan.

Nếu bạn nhận thấy những dấu hiệu kể trên đồng thời với kết quả ALT tăng cao, đừng chủ quan. Việc thăm khám bác sĩ và làm các xét nghiệm chuyên sâu là cần thiết để đánh giá đúng tình trạng gan và điều trị kịp thời.

Khi nào nên làm xét nghiệm ALT?

Xét nghiệm ALT là một công cụ quan trọng giúp đánh giá chức năng gan và phát hiện sớm tổn thương gan tiềm ẩn. Bạn nên thực hiện xét nghiệm ALT trong các trường hợp sau:

• Khám sức khỏe định kỳ: ALT thường được chỉ định như một phần trong gói xét nghiệm chức năng gan tổng quát để phát hiện sớm bất thường dù chưa có triệu chứng rõ ràng.
• Có yếu tố nguy cơ về bệnh gan: Bao gồm người có tiền sử viêm gan virus (B, C), uống rượu thường xuyên, béo phì, tiểu đường type 2 hoặc đang sử dụng thuốc có khả năng gây độc cho gan (paracetamol liều cao, thuốc trị lao, statin…).
• Xuất hiện triệu chứng nghi ngờ tổn thương gan: Như mệt mỏi kéo dài, chán ăn, buồn nôn, vàng da – vàng mắt, nước tiểu sẫm màu hoặc đau tức vùng hạ sườn phải.
• Trước và trong quá trình điều trị một số loại thuốc có độc tính với gan: Việc theo dõi chỉ số ALT giúp bác sĩ kiểm soát tác dụng phụ và điều chỉnh liều thuốc kịp thời nếu cần.

Nếu chỉ số ALT tăng cao bất thường, bác sĩ có thể chỉ định thêm các xét nghiệm chuyên sâu để xác định nguyên nhân và đánh giá mức độ tổn thương gan.

Xét nghiệm ALT là xét nghiệm sinh hóa quan trọng để đánh giá chức năng gan

Cách kiểm tra chỉ số ALT

Xét nghiệm ALT (Alanine Aminotransferase) là một trong những phương pháp sinh hóa quan trọng giúp đánh giá chức năng gan. Quy trình thực hiện như sau:

• Lấy mẫu máu tĩnh mạch: Máu thường được lấy từ tĩnh mạch cánh tay, vào buổi sáng.
• Nhịn ăn trước xét nghiệm: Bệnh nhân thường được yêu cầu nhịn ăn từ 8–12 giờ trước khi lấy máu, nhằm đảm bảo độ chính xác của kết quả.
• Thời gian có kết quả: Kết quả xét nghiệm ALT thường có sau vài giờ hoặc trong ngày, tùy thuộc vào quy trình và hệ thống xét nghiệm của cơ sở y tế.

Để có cái nhìn toàn diện hơn về chức năng gan và xác định nguyên nhân cụ thể nếu ALT tăng cao, bác sĩ có thể chỉ định thêm các xét nghiệm liên quan như:

• AST (Aspartate Aminotransferase): Một enzyme khác cũng phản ánh tổn thương tế bào gan; thường được so sánh với ALT để đánh giá mức độ và kiểu tổn thương gan.
• GGT (Gamma-glutamyl Transferase): Nhạy cảm với tổn thương gan do rượu và tắc mật.
• ALP (Alkaline Phosphatase): Tăng trong các bệnh lý đường mật và xương.
• Bilirubin: Đánh giá khả năng chuyển hóa và thải trừ sắc tố mật của gan.
• Albumin: Phản ánh chức năng tổng hợp protein của gan, đặc biệt trong các bệnh lý gan mạn tính.

Vì sao lựa chọn theo học chương trình Bác sĩ Y khoa và Điều dưỡng tại VinUni

Hiểu rõ ALT trong xét nghiệm máu là gì không chỉ giúp mỗi cá nhân chủ động theo dõi sức khỏe gan, mà còn là kiến thức nền tảng quan trọng đối với những ai đang theo đuổi ngành khoa học sức khỏe. Trong bối cảnh các bệnh lý về gan ngày càng phổ biến, việc có được kiến thức y học chính xác và kỹ năng chẩn đoán kịp thời là yếu tố then chốt trong hành trình trở thành một chuyên gia y tế xuất sắc. Đó cũng chính là điều mà VinUni hướng đến thông qua việc đào tạo những bác sĩ toàn diện vừa giỏi lâm sàng, vừa vững đạo đức nghề nghiệp và có khả năng nghiên cứu sâu rộng.

Tại Viện Khoa học Sức khỏe của Trường Đại học VinUni, chương trình Bác sĩ Y khoa được xây dựng dựa trên ba trụ cột: Lâm sàng – Tính chuyên nghiệp – Nghiên cứu. Sinh viên không chỉ học cách đọc hiểu và phân tích các chỉ số sinh hóa như ALT mà còn được tiếp cận các kỹ năng thực hành hiện đại, nghiên cứu chuyên sâu và làm việc trong môi trường học thuật chuẩn quốc tế, hợp tác chiến lược với Đại học Pennsylvania uy tín thế giới. Đây là nơi lý tưởng để rèn luyện sự thấu cảm, kỹ năng phản xạ lâm sàng và phẩm chất đạo đức vững vàng, những điều không thể thiếu đối với một người hành nghề y có tâm và có tầm.

VinUni đào tạo ngành Y khoa và Điều Dưỡng chuẩn quốc tế, với cơ sở hiện đại và cam kết phát triển toàn diện sinh viên

Không chỉ dừng lại ở lĩnh vực Y khoa, VinUni còn là nơi đào tạo nên những điều dưỡng viên có năng lực, bản lĩnh và tư duy toàn cầu. Chương trình Cử nhân Điều dưỡng tại VinUni được thiết kế bài bản, hiện đại với sự đồng hành của Đại học Pennsylvania. Tại đây, sinh viên sẽ hiểu rõ vai trò toàn diện của ngành điều dưỡng không chỉ trong bệnh viện mà còn trong cộng đồng và các tình huống khẩn cấp. Từ việc hiểu ALT trong xét nghiệm máu là gì cho đến kỹ năng chăm sóc người bệnh với tinh thần nhân văn, tất cả đều là nền tảng để bạn phát triển thành một nhân sự y tế xuất sắc, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và nâng cao chất lượng sống cho người dân Việt Nam và thế giới.

Xem thêm bài viết: Ung thư gan có chữa được không? Yếu tố ảnh hưởng đến việc điều trị tích cực