Vai trò của Tâm lý học và lưu ý mà bạn cần biết
Lĩnh vực Tâm lý học đang ngày càng trở nên gần gũi và quan trọng đối với đời sống con người. Nó không chỉ đơn giản là ngành học mang đến nguồn thu nhập, hiểu biết thêm về Tâm lý học sẽ mở ra cho bạn nhiều góc nhìn đúng đắn và đưa ra những phương án giải quyết hợp lý hơn. Bài viết sau đây sẽ cho bạn nhìn rõ được vai trò của Tâm lý học cũng như tầm ảnh hưởng của nó đối với cuộc sống chúng ta ngày nay.
Vai trò của Tâm lý học trong đời sống và từng cá nhân.
Vai trò của Tâm lý học
Trong bối cảnh xã hội ngày càng phát triển thì vai trò của Tâm lý học ngày một rõ nét hơn. Nó len lỏi vào nhiều lĩnh vực hoạt động như: kinh doanh thương mại, văn hóa, y tế,giáo dục học đường,…
Tâm lý học trong y học
Vai trò của Tâm lý học trong y khoa là góp phần vào việc chăm sóc sức khỏe toàn diện và điều trị các vấn đề về thể chất cũng như tâm lý. Trong quá trình tư vấn và điều trị, các nhà Tâm lý học sử dụng các phương pháp điều trị như liệu pháp nhận thức, hành vi, trị liệu kích hoạt hành vi và liệu pháp hệ thống để giúp điều trị các rối loạn tâm thần: trầm cảm, lo âu và rối loạn tâm lý sau chấn thương. Tâm lý học còn giúp chẩn đoán các rối loạn tâm thần thông qua các bài kiểm tra tâm lý và đánh giá tâm trạng, hành vi, nhận thức.
Hỗ trợ tâm lý cho bệnh nhân và gia đình để họ có tâm thế sẵn sàng đối mặt với các thay đổi trong cuộc sống. Đặc biệt, Coping mechanism giúp người bệnh có kỹ năng đối phó với căng thẳng cũng như những tình huống khó khăn trong quá trình điều trị và phục hồi.
Bên cạnh đó, các nhà nghiên cứu Tâm lý học còn nghiên cứu mối liên hệ giữa các yếu tố sinh học, tâm lý và hành vi để hiểu rõ hơn về các bệnh lý, nhờ đó phát triển các phương pháp điều trị mới.
Các y bác sĩ hỗ trợ tâm lý cho bệnh nhân và gia đình để họ có thể chuẩn bị tinh thần trong quá trình điều trị bệnh.
Riêng đối với các nhân viên y tế, họ cũng là người cần được chăm sóc sức khỏe tinh thần. Như trong những năm đại dịch Covid xảy ra, các bác sĩ, nhân viên y tế là những người làm việc vất vả hơn ai hết, chính họ là những người chịu nhiều khó khăn và áp lực nhất. Thế nên, vai trò của Tâm lý học trong y tế sẽ giúp điều trị và can thiệp tâm lý trong môi trường khắc nghiệt này. Nhờ đó cải thiện các quy trình làm việc để họ có thể phát huy thế mạnh, mang lại hiệu quả làm việc ở mức tốt nhất.
Tâm lý học trong giáo dục
Như chúng ta đã biết, giáo dục đóng vai trò chính trong sự phát triển, hình thành nhân cách con người. Đặc biệt là ở trẻ em, trong những năm tháng cắp sách đến trường, việc cung cấp cho trẻ nền giáo dục đúng đắn, văn minh sẽ có tác động không nhỏ đối với sự phát triển tính cách trẻ. Chính vì thế, Tâm lý học giáo dục – Psychologie scolaire ra đời với mong muốn có thể thấu hiểu và cải thiện Tâm lý của đối tượng, bao gồm học sinh, giáo viên và cả phía phụ huynh
- Đối với học sinh
Không thể phủ nhận tình trạng học sinh đang ngày càng có những biểu hiện tâm lý như trầm cảm, rối loạn lo âu nằm ở mức ngày càng đáng báo động. Nguyên nhân dễ có thể nhận thấy nó đến từ các vấn đề: bạo lực học đường, áp lực học tập, tâm sự ở độ tuổi dậy thì, những khao khát thể hiện giá trị bản thân hay không nhận được sự thấu hiểu, đồng cảm đến từ phía gia đình,… Tất cả đều như một tảng đá ngày càng to lớn đè lên tâm trí trẻ, dẫn đến kết quả học tập ngày càng sa sút. Nếu không có can thiệp kịp thời thì tình hình chỉ thêm tệ đi, tinh thần dễ kích động và xu hướng nổi loạn, tiêu cực bắt đầu xảy ra nhiều hơn.
Mọi nghiên cứu, phân tích hiện nay đều chỉ ra rằng, tâm lý của các bạn học sinh – sinh viên ngày nay đang dần trở nên nhạy cảm hơn so với thời đại trước đây. Mỗi khi có rắc rối, sự cố xảy ra, những khúc mắc trong tâm trí chưa giải bày được, họ đều tìm đến những biện pháp giải quyết tiêu cực như: sử dụng chất kích thích, đánh nhau, quậy phá, gây gổ với thầy cô, thậm chí những hành vi bốc đồng gây tổn hại, đau đớn cho bản thân cũng không ngoại lệ.
Nếu được hỏi những nguyên tắc nào hỗ trợ trẻ phát triển toàn diện, thì các yếu tố tâm lý, cảm xúc luôn là khía cạnh được ưu tiên hàng đầu. Chỉ khi tinh thần được thoải mái, lạc quan, suy nghĩ tích cực trẻ mới có thể dành hết công suất cho các hoạt động học tập, vui chơi, thể dục thể thao, những hoạt động mà ở tuổi các em đều xứng đáng nhận được.
Việc phát hiện sớm và can thiệp với những bạn có tâm lý tiêu cực là hết sức quan trọng, ngăn chặn kịp thời các hành vi tự làm tổn thương bản thân, tính mạng đã và đang diễn ra ngày càng nhiều. Vai trò của Tâm lý học giáo dục giúp tháo bỏ những khúc mắc, nhận thức sai lệch, điều chỉnh lại hành vi của các bạn trẻ, giúp các bạn có cái nhìn đúng đắn, cởi mở và phù hợp với độ tuổi hơn.
- Đối với giáo viên
Nhắc đến những vấn đề tâm lý của các bạn học sinh thì cũng không thể bỏ qua căng thẳng mà những người lái đò phải chịu đựng trong suốt quá trình làm việc.
Trên thực tế, thầy cô là người chịu áp lực từ nhiều phía như: phải dẫn dắt một tập thể 40 – 50 học sinh; giải quyết những rắc rối từ các học sinh nghịch ngợm; áp lực thi đua thành tích học tập; áp lực về công việc giảng dạy sao cho các em đều có thể hiểu bài, để trở thành một giáo viên giỏi; và quan trọng không kém, giáo viên là những người đầu tiên nhận chỉ trích từ phụ huynh khi con họ không có thành tích học tập tốt hoặc những sự cố trong quá trình đi học xảy ra. Có thể thấy, giáo viên chính là người đứng đầu trong hầu hết mọi tình huống nhưng lại không được công nhận và thấu hiểu đúng mức.
Trong thời đại 4.0 hiện nay, phương pháp giáo dục bằng đòn roi hay la mắng không còn được sử dụng nữa. Nếu các thầy cô quá hiền rất dễ bị chính học sinh bắt nạt, và ngược lại, nếu thầy cô “đóng vai” nghiêm khắc sẽ không được lòng học sinh. Thậm chí, tình trạng thầy cô bị học sinh quay phim và biến tấu sau đó đăng lên các trang mạng xã hội gây ảnh hưởng đến danh dự, nghề nghiệp cũng đã xảy ra.
Trong một vài tình huống, phần bắt nguồn câu chuyện là đến từ các em học sinh cư xử thiếu văn hóa, có thái độ thiếu tôn trọng, hạ nhục giáo viên. Dù có kiềm chế nhưng thầy cô ít nhiều bị kích động dẫn đến hành động vi phạm giáo dục như vậy.
Khi phân tích được những tình huống này chúng ta mới thấy được vai trò Tâm lý học trong học đường là quan trọng và cần thiết như thế nào. Trước hết, các thầy cô cần học cách kiểm soát cảm xúc, làm chủ hành vi bản thân để tránh dẫn đến những khoảnh khắc bốc đồng buông ra lời lẽ, hành động không phù hợp. Chỉ khi học được cách kiềm chế bản thân, không bị cảm xúc chi phối thì ta mới có thể nhìn nhận sự việc sáng suốt, công bằng và có phương thức giải quyết tốt nhất.
Một người giáo viên hiểu về Tâm lý học có thể hỗ trợ quá trình hoàn thiện nhân cách, đạo đức, tư duy, ý thức và định hướng phát triển của trẻ. Việc áp dụng lý thuyết và phương pháp trong Tâm lý học vào môi trường giáo dục sẽ góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và xây dựng môi trường học tập văn minh, lành mạnh hơn. Đồng thời, dựa vào việc nắm bắt tốt Tâm lý học, thầy cô có thể hỗ trợ các bạn học sinh lớp 12 hướng nghiệp, lựa chọn ngành nghề phù hợp với bản thân.
Giáo viên cũng nên chuẩn bị cho mình những kiến thức, hiểu biết về Tâm lý học để có thể thích nghi được trong môi trường giáo dục hiện nay.
- Đối với phụ huynh
Trước tiên, các vị phụ huynh cần hiểu rằng việc giáo dục con trẻ không chỉ là nhiệm vụ của nhà trường mà còn phải có sự phối hợp của gia đình. Nhà trường, thầy cô luôn cố gắng mang đến cho học sinh môi trường học tập văn minh, lành mạnh nhưng nếu không không có sự kết hợp từ phía cha mẹ chắc chắn sẽ không thể mang lại hiệu quả tốt.
Nhà trường là nơi cung cấp kiến thức, hỗ trợ hoàn thiện phẩm cách, còn gia đình chính là nơi khơi gợi nguồn cảm hứng, đáp ứng những nhu cầu cá nhân để trẻ có thể phát triển đồng đều cả về thể chất lẫn tinh thần.
Đối với phụ huynh, vai trò Tâm lý học trong giáo dục đúng cách còn được thể hiện qua việc không tạo áp lực, ép buộc quá mức việc trẻ phải học một môn học hay chơi môn thể thao nào đó. Hãy để trẻ được phát triển một cách tự nhiên, tôn trọng năng lực và quyết định của trẻ. Tránh áp đặt suy nghĩ cá nhân để bắt con phải đi theo nền giáo dục, sở thích và nhu cầu của cha mẹ.
Một khía cạnh khác cũng quan trọng không kém, đó là cha mẹ phải biết cách thể hiện cảm xúc, lời lẽ, hành vi chuẩn mực. Tránh buông những lời lăng mạ, bạo lực gia đình, hạ thấp danh dự gây ảnh hưởng đến cái tôi của con trẻ, đặc biệt những bạn đang ở giai đoạn tuổi dậy thì rất dễ bị tác động bởi những lời nói, cảm xúc tiêu cực.
Tâm lý học trong công việc
Nắm bắt vai trò Tâm lý học trong công việc có thể giúp nâng cao hiệu suất làm việc, cải thiện chất lượng đầu ra, đồng thời hạn chế vấn đề liên quan đến sức khỏe tâm thần.
- Trong lĩnh vực quản lý Nhân sự
Việc nắm bắt Tâm lý học giúp HR có thể thiết kế bài tuyển dụng đánh giá kỹ năng và tính cách ứng viên, giúp công ty chọn được những người phù hợp với văn hóa và yêu cầu công việc. Đồng thời, nắm bắt tâm lý nhân viên để sử dụng nhân sự vào những vị trí công việc phù hợp.
Các kiến thức trong Tâm lý học còn hỗ trợ giải quyết những bế tắc tâm lý cũng như những xung đột , vấn đề nảy sinh trong lúc làm việc. Giải quyết thỏa đáng các tình huống không đáng có cũng sẽ mang lại năng suất làm việc ổn định và hiệu quả.
- Trong lĩnh vực Marketing – Bán hàng
Nếu xét về Tâm lý học trong công việc thì ở lĩnh vực Marketing – Bán hàng chúng ta sẽ thấy rõ vai trò, tầm ảnh hưởng của Tâm lý học đến hành vi người tiêu dùng. Nó sẽ giúp ta phân tích động cơ cũng như nhu cầu của khách hàng. Tạo nên những chiến dịch quảng cáo có thông điệp hấp dẫn, tạo kết nối mạnh mẽ và chạm đến cảm xúc người tiêu dùng. Nhờ đó tạo lòng tin và kích thích nhu cầu mua sắm.
Ứng dụng vào khâu thiết kế bao bì sản phẩm, việc các nhãn hàng hiểu và phân tích tốt được tâm lý khách hàng cũng sẽ tạo nên được những sự thay đổi tích cực. Điển hình gần nhất cho vấn đề này chúng ta có thể thấy đó chính là trường hợp của thương hiệu sữa Vinamilk. Vào tháng 07/2023, Vinamilk đã tạo nên cơn sốt bằng việc thay bộ nhận diện thương hiệu mới, qua đó hãng đã lôi kéo thêm được nhiều khách hàng Gen Z cũng như những khách hàng có tâm lý thích sử dụng những sản phẩm mới, bắt trend nhanh để kịp xu hướng.
Nhất là khi tâm lý người tiêu dùng có xu hướng ủng hộ hàng Việt Nam, những sản phẩm khơi gợi được những nét đẹp văn hóa truyền thống nước mình.
Thiết kế trẻ trung nhưng vẫn đậm nét văn hóa Việt đã thu hút được rất nhiều tệp khách hàng Gen X, Y, Z và Alpha.
Vậy còn trong khâu chăm sóc khách hàng thì sao? Áp dụng Tâm lý học giúp bạn tăng khả năng giao tiếp hiệu quả hơn, dễ dàng xử lý các khiếu nại, xung đột với khách hàng. Giao tiếp tốt còn giúp bạn dễ tạo dựng được lòng tin, khiến khách hàng hài lòng và duy trì mối quan hệ tích cực.
Lợi ích của ngành Tâm lý học đối với mỗi người
Vai trò của Tâm lý học tác động đến đời sống nhiều là thế, đối với vấn đề từng cá nhân nó cũng mang đến nhiều lợi ích không kém. Nó không chỉ giúp cải thiện các vấn đề về sức khỏe tinh thần mà còn giúp chúng ta: Hiểu rõ hơn về bản thân; nắm bắt tâm lý mọi người xung quanh để có phương thức ứng xử phù hợp; xây dựng chặt chẽ các mối quan hệ; phát triển sự nghiệp; quản lý cảm xúc; xây dựng sự tự tin và cải thiện kỹ năng giao tiếp.
Cử nhân Tâm lý học tại VinUni
Tâm lý học là ngành học vô cùng hấp dẫn, phong phú và vô cùng thiết thực. Tâm lý học có thể ứng dụng được nhiều trong đời sống, không chỉ mang lợi ích cho bản thân mà còn cho tất cả mọi người.
Nếu bạn có hứng thú với việc phân tích, nghiên cứu tâm lý, hành động, suy nghĩ của con người thì đừng bỏ qua chuyên ngành Tâm lý học này nhé.
Hiện nay, trường Đại học VinUni có chương trình Cử nhân Tâm lý học tại Viện Khoa học và Giáo dục Khai phóng. Chương trình trang bị cho sinh viên nền tảng lý thuyết và kiến thức ứng dụng về tâm lý học để phát triển sự hiểu biết sâu sắc về suy nghĩ, hành vi và cảm xúc của con người, khả năng đánh giá chuyên môn về trạng thái tinh thần và tiến hành các nghiên cứu liên quan trong các lĩnh vực tâm lý học xã hội, tâm lý học học đường và tâm lý học tổ chức và kinh doanh.
Chương trình học cũng cung cấp cho sinh viên nền tảng tuyệt vời để theo đuổi đào sâu chuyên môn với các chương trình Thạc sĩ và Tiến sĩ trong cùng lĩnh vực hoặc các lĩnh vực liên quan khác, bao gồm nhưng không giới hạn ở các chương trình tập trung vào nghiên cứu hay thực hành lâm sàng về tâm lý học, khoa học thần kinh hoặc đào tạo về chăm sóc sức khỏe, luật, và cả kinh doanh.
Viện Khoa học và Giáo dục Khai phóng tại VinUni luôn thu hút được rất nhiều nhân tài
Với tất cả những phân tích ở trên, chúng ta dễ dàng nhận thấy vai trò của Tâm lý học với đời sống con người là hết sức cần thiết, đặc biệt trong bối cảnh xã hội có nhiều khó khăn, áp lực như hiện nay. Với những vai trò to lớn đó, khi đến với lĩnh vực Tâm lý học chắc chắn sẽ mở ra cho bạn nhiều cơ hội việc làm hấp dẫn cùng mức lương xứng đáng.
