Suy hô hấp mạn tính: Nguyên nhân, biến chứng và giải pháp kiểm soát

Suy hô hấp là tình trạng phổi không cung cấp đủ oxy cho cơ thể hoặc không thể loại bỏ khí CO₂ hiệu quả, dẫn đến rối loạn chức năng quan trọng của cơ thể. Trong đó, suy hô hấp mạn tính là một dạng nghiêm trọng, tiến triển chậm nhưng ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe người bệnh. Nếu không được kiểm soát kịp thời, suy hô hấp mạn tính có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như suy tim, tăng áp động mạch phổi và giảm chất lượng cuộc sống.

Vậy nguyên nhân nào dẫn đến suy hô hấp mạn tính? Những biến chứng có thể xảy ra và làm thế nào để kiểm soát hiệu quả căn bệnh này? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

Suy hô hấp mạn tính thường phát triển do các bệnh lý kéo dài ảnh hưởng đến phổi và hệ hô hấp

Nguyên nhân gây suy hô hấp mạn tính

Suy hô hấp mạn tính thường phát triển do các bệnh lý kéo dài ảnh hưởng đến phổi và hệ hô hấp. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất:

Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính 

Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (Chronic obstructive pulmonary disease – COPD) là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây suy hô hấp mạn tính. Bệnh này thường gặp ở người hút thuốc lá lâu năm hoặc những người tiếp xúc với khói bụi, ô nhiễm không khí trong thời gian dài. Khi mắc COPD, đường thở bị viêm và thu hẹp, làm suy giảm chức năng trao đổi khí của phổi, dẫn đến tình trạng thiếu oxy và tích tụ CO₂.

Hen phế quản nặng

Hen suyễn không kiểm soát tốt có thể tiến triển thành suy hô hấp mạn tính. Khi cơn co thắt phế quản xảy ra liên tục, đường thở bị thu hẹp trong thời gian dài, làm giảm khả năng lưu thông khí. Điều này dẫn đến thiếu oxy và tích tụ CO₂ trong máu, gây suy giảm chức năng hô hấp kéo dài.

Bệnh phổi kẽ

Bệnh phổi kẽ bao gồm các tình trạng như xơ phổi vô căn, viêm phổi kẽ và các bệnh lý liên quan đến mô phổi. Khi mắc bệnh, phổi bị xơ hóa và mất dần khả năng đàn hồi, làm giảm hiệu suất trao đổi khí. Điều này khiến oxy khó đi vào máu, trong khi CO₂ khó được đào thải ra ngoài, dẫn đến suy hô hấp kéo dài.

Rối loạn thần kinh cơ

Các bệnh lý như xơ cứng teo cơ một bên (Amyotrophic Lateral Sclerosis – ALS), nhược cơ, tổn thương tủy sống có thể làm suy yếu hoặc liệt các cơ hô hấp. Khi cơ hoành và các cơ liên quan không hoạt động hiệu quả, khả năng hô hấp bị suy giảm, dẫn đến tình trạng thiếu oxy kéo dài và ứ đọng CO₂.

Béo phì nghiêm trọng 

Những người bị béo phì nặng như mắc phải hội chứng giảm thông khí do béo phì (Obesity Hypoventilation Syndrome – OHS) có nguy cơ suy hô hấp mạn tính do lượng mỡ thừa chèn ép cơ hoành và thành ngực, làm hạn chế khả năng mở rộng phổi. Điều này khiến không khí không lưu thông hiệu quả, gây thiếu oxy và tăng CO₂ trong máu.

Các bệnh tim mạch mạn tính

Suy tim và tăng áp động mạch phổi có thể làm suy giảm tuần hoàn máu qua phổi, gây ứ đọng CO₂ và thiếu oxy trong cơ thể. Khi tình trạng này kéo dài, phổi không còn khả năng trao đổi khí hiệu quả, dẫn đến suy hô hấp mạn tính.

Suy hô hấp mạn tính có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng

Biến chứng của suy hô hấp mạn tính

Nếu không được kiểm soát tốt, suy hô hấp mạn tính có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến tim mạch, hệ hô hấp và chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Tăng áp động mạch phổi

Khi tình trạng thiếu oxy kéo dài, các mạch máu trong phổi phản ứng bằng cách co thắt để điều chỉnh lưu lượng máu. Tuy nhiên, điều này vô tình làm tăng áp lực trong động mạch phổi, buộc tim phải hoạt động mạnh hơn để bơm máu qua phổi. Theo thời gian, sự gia tăng áp lực này có thể dẫn đến tăng áp động mạch phổi, gây tổn thương tim và hệ tuần hoàn.

Suy tim phải

Do áp lực trong động mạch phổi tăng cao, tim phải phải làm việc quá tải để bơm máu đến phổi. Lâu dần, chức năng bơm máu của tim bị suy giảm, dẫn đến suy tim phải. Khi đó, máu bị ứ đọng ở các cơ quan khác, gây ra các triệu chứng như:

• Phù chân, mắt cá chân do máu không được bơm hiệu quả trở về tim.
• Gan to, đau tức vùng hạ sườn phải do máu ứ đọng ở gan.
• Tích nước trong cơ thể, gây cảm giác nặng nề, mệt mỏi và khó chịu.

Nhiễm trùng hô hấp tái phát

Người bị suy hô hấp mạn tính thường có hệ miễn dịch suy yếu và chức năng bảo vệ đường hô hấp kém. Điều này khiến họ dễ mắc các bệnh nhiễm trùng như:

• Viêm phế quản mạn tính, làm đường thở tiết nhiều đờm, gây khó thở.
• Viêm phổi tái phát, có thể dẫn đến suy hô hấp cấp nếu không được điều trị kịp thời.
  Mỗi lần nhiễm trùng làm suy giảm thêm chức năng phổi, khiến bệnh nhân rơi vào vòng luẩn quẩn bệnh lý ngày càng trầm trọng hơn.

Giảm chất lượng cuộc sống

Tình trạng thiếu oxy kéo dài ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt hàng ngày của người bệnh, gây ra các vấn đề như:

• Khó thở liên tục, ngay cả khi nghỉ ngơi, khiến bệnh nhân không thể thực hiện các hoạt động đơn giản như đi lại hoặc nói chuyện lâu.
• Mệt mỏi kéo dài, giảm khả năng tập trung và làm việc.
• Rối loạn giấc ngủ, thường xuyên thức giấc do khó thở vào ban đêm.
• Tâm lý căng thẳng, trầm cảm, do lo lắng về tình trạng sức khỏe và hạn chế trong cuộc sống hàng ngày.

Tăng nguy cơ tử vong

Suy hô hấp mạn tính có thể tiến triển thành suy hô hấp cấp, một tình trạng nguy hiểm đe dọa tính mạng. Khi oxy trong máu giảm nghiêm trọng và CO₂ tích tụ quá mức, bệnh nhân có thể rơi vào hôn mê, suy tim hoặc ngừng thở. Nếu không được cấp cứu kịp thời bằng oxy liệu pháp hoặc thông khí hỗ trợ, nguy cơ tử vong là rất cao.

Suy hô hấp mạn tính có thể tiến triển thành suy hô hấp cấp – tình trạng nguy hiểm đe dọa tính mạng

Giải pháp kiểm soát suy hô hấp mạn tính

Dù không thể chữa khỏi hoàn toàn, suy hô hấp mạn tính vẫn có thể được kiểm soát hiệu quả bằng các biện pháp sau:

• Cai thuốc lá và tránh các yếu tố kích thích: Ngừng hút thuốc lá để giảm tổn thương phổi, tránh tiếp xúc với khói bụi, ô nhiễm không khí, hóa chất độc hại.
• Dùng thuốc theo chỉ định:
  • Thuốc giãn phế quản giúp mở rộng đường thở.
  • Corticosteroid dạng hít giúp giảm viêm.
  • Thuốc long đờm hỗ trợ làm sạch đường thở.
• Liệu pháp oxy dài hạn: Áp dụng cho bệnh nhân có nồng độ oxy trong máu thấp, giúp duy trì hoạt động sống bằng mặt nạ oxy hoặc máy tạo oxy.
• Tập luyện phục hồi chức năng hô hấp:
  • Tập thở bụng, thở mím môi để cải thiện chức năng phổi.
  • Đi bộ nhẹ, tập yoga, bơi lội giúp tăng sức bền cơ hô hấp.
• Quản lý cân nặng hợp lý:
  • Người béo phì cần giảm cân để giảm áp lực lên phổi.
  • Dinh dưỡng hợp lý, tránh thực phẩm khó tiêu và quá nhiều tinh bột.
• Tiêm phòng đầy đủ: Tiêm vắc xin cúm, phế cầu để phòng ngừa nhiễm trùng hô hấp, giảm nguy cơ biến chứng suy hô hấp.
• Kiểm soát bệnh nền: Điều trị tốt các bệnh lý đi kèm như suy tim, tăng huyết áp để giảm gánh nặng lên hệ hô hấp và cải thiện chất lượng sống.

Suy hô hấp mạn tính là một bệnh lý nghiêm trọng, gây ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Hiểu rõ nguyên nhân, phát hiện sớm các biến chứng và áp dụng các biện pháp kiểm soát hiệu quả là chìa khóa giúp người bệnh sống khỏe mạnh hơn.

Việc tuân thủ điều trị, thay đổi lối sống khoa học và theo dõi sức khỏe định kỳ sẽ giúp cải thiện tình trạng suy hô hấp và giảm nguy cơ biến chứng nguy hiểm. Nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu suy hô hấp, hãy tìm đến bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời.

Lựa chọn VinUni để theo học chuyên ngành Y khoa chất lượng cao

Suy hô hấp mạn tính là một trong những thách thức lớn của y học hiện đại, đòi hỏi sự hiểu biết sâu rộng, khả năng chẩn đoán chính xác và phương pháp điều trị hiệu quả để cải thiện chất lượng sống cho bệnh nhân. Để giải quyết những vấn đề này, cần có những bác sĩ, chuyên gia y tế không chỉ giỏi về chuyên môn mà còn nhạy bén trong nghiên cứu và có tinh thần trách nhiệm cao.

Viện Khoa học Sức khỏe của trường Đại học VinUni là nơi đào tạo các thế hệ bác sĩ y khoa xuất sắc, với chương trình giảng dạy tiên tiến được thiết kế dựa trên ba trụ cột: lâm sàng (Clinician), chuyên nghiệp (Professional) và nghiên cứu (Researcher). Sinh viên sẽ có cơ hội tiếp cận với các phương pháp điều trị hiện đại, tham gia vào các dự án nghiên cứu nhằm tìm ra những giải pháp tối ưu cho các vấn đề sức khỏe cấp bách như suy hô hấp.

VinUni cam kết xây dựng một môi trường học tập chuyên ngành Y khoa chuẩn quốc tế

Bên cạnh đó, VinUni cam kết xây dựng một môi trường học tập chuẩn quốc tế, hợp tác với các đại học hàng đầu như Đại học Pennsylvania để mang đến nền tảng giáo dục xuất sắc. Sinh viên không chỉ được trau dồi kiến thức y khoa mà còn phát triển kỹ năng thực hành, đạo đức nghề nghiệp và tinh thần đổi mới trong nghiên cứu khoa học.

Lựa chọn theo học ngành Y khoa tại VinUni là bước khởi đầu vững chắc để bạn phát triển chuyên môn và trở thành một chuyên gia y tế có năng lực. Với nền tảng vững vàng, bạn có thể góp phần cải thiện hệ thống chăm sóc sức khỏe, giải quyết các vấn đề như suy hô hấp và nâng cao chất lượng cuộc sống cho cộng đồng trong nước lẫn quốc tế.

Xem thêm bài viết: Tức ngực khó thở nên làm gì để tránh nguy hiểm đến tính mạng?